Ο μακαρίτης ο πατέρας μου είχε αφήσει ευχή και κατάρα να μην δανειστώ. Δεν ξέρω αν ο ίδιος είχε ακολουθήσει την συμβουλή του. Ίσως όχι – και γι αυτό επέμενε.
Πάντως εγώ την ακολούθησα. Ακόμα και σε εποχές που πείνασα, δανεικά δεν ζήτησα. (Απεχθάνομαι την εξάρτηση). Έστησα αργότερα μία επιχείρηση που δούλεψε επί δύο δεκαετίες, έγινε από τις μεγαλύτερες και υγιέστερες στον κλάδο της, χωρίς ποτέ να πάρει δάνειο, ούτε καν να υπογράψει γραμμάτιο. Ήταν συνεπέστατη στις πληρωμές της και όσοι συνεργάστηκαν μαζί της την θυμούνται.
Και βρέθηκα τώρα να χρωστάω τρελά (μαζί με κάθε Έλληνα) δεκάδες χιλιάδες ευρώ που ουδέποτε δανείστηκα και άλλα τόσα σε χαράτσια, έκτακτες εισφορές, τέλη, επίδομα αλληλεγγύης, κλπ., πέρα από τους τακτικούς φόρους.
Πώς καταφέραμε να στήσουμε μία παγκόσμια οικονομία επάνω σε χρέη; Ξαφνικά το κύριο πρόβλημα όλων είναι τα δάνεια και τα επιτόκιά τους. Τα οποία καθορίζουν οι «αγορές». (Που, τελικά, μπορεί να είμαστε πάλι εμείς, ως καταθέτες τραπεζών, αγοραστές ομολόγων, κλπ.). Οι οποίες, όπου βλέπουν αυξημένο ρίσκο, ανεβάζουν τον τόκο και κάνουν τα δάνεια απρόσιτα. Διακινδυνεύουν χρήματα!
Κάθονται τώρα πάνσοφοι οικονομολόγοι και πολιτικοί και συνεδριάζουν μέρες ολόκληρες με σκοπό να κάνουν το χρήμα πιο φτηνό, τα δάνεια πιο προσιτά και να μειώσουν τα spreads. Αν όμως η βασική ασθένεια της παγκόσμιας οικονομίας είναι τα δάνεια, αντί να προσπαθούμε να τα βελτιώσουμε, μήπως θα έπρεπε να ακολουθήσουμε την προτροπή του πατέρα μου; Να τα περιορίσουμε σταδιακά μέχρι την εξάλειψή τους; Να θέσουμε αυστηρά όρια και προϋποθέσεις δανειοδότησης, ώστε να μην φτάνουμε στο σημερινό χάλι;
Για μένα η πιο αποτελεσματική οικονομική θεωρία είναι αυτή που ονομάζω: «ο λογαριασμός του μπακάλη». Που σημαίνει: Έσοδα δέκα – δαπάνες εννέα (να μένει και ένα περίσσευμα για απόθεμα). Απλοϊκή; Σαφώς. Αλλά 100% σίγουρη.
Δεν καταλαβαίνω γιατί όλα τα κράτη πρέπει να δανείζονται. Ακόμα και αυτά που έχουν περίσσευμα! Δεν μπορούν να οργανώσουν έτσι τις οικονομίες τους που να ζούνε από τα έσοδά τους; Τι εισπράξεις έχει ο προϋπολογισμός; Ε, με αυτές θα κινηθεί το κράτος! Πώς το πετυχαίνει αυτό ένα νοικοκυριό ή μία επιχείρηση;
Ίσως είμαι αφελής, αλλά δεν θεωρώ πως η διαχείριση ενός κράτους διαφέρει από την διαχείριση μίας επιχείρησης ή ενός νοικοκυριού. Κράτος μπαταξής σαν το δικό μας που χρωστάει σε όλους – εντός και εκτός – και ξανά-δανείζεται για να πληρώσει δάνεια, το θεωρώ κολοφώνα ανευθυνότητας, ανικανότητας και ανηθικότητας!
