Την πρώτη φορά που πήγα, το 59, δεν είχε ακόμα χτιστεί το Τείχος. Το Δυτικό Βερολίνο ήταν μία νησίδα τριγυρισμένη από την Ανατολική Γερμανία (τυπικά: Γερμανική Δημοκρατική Δημοκρατία – Deutsche Demokratische Republik). Παρ’ όλες τις δύο Δημοκρατίες στον τίτλο της, η χώρα δεν ήταν καθόλου δημοκρατική.
Δέκα χρόνια πριν, η νησίδα είχε αποκλειστεί από τους Σοβιετικούς, που είχαν απαγορέψει την οδική και σιδηροδρομική πρόσβαση. Οι Δυτικοί έκαναν 200.000 πτήσεις σε έντεκα μήνες για τα καθημερινά εφόδια. Αυτός ο αποκλεισμός είχε σημαδέψει τους Βερολινέζους σαν εφιάλτης.
Ωστόσο ποτέ δεν είχα δει τόσο ζωντανή και ερωτική πόλη. Αντίθετα, το Ανατολικό ήταν κάτι σαν Μαυσωλείο. Ένας περίπατος στην Stalin Allee εκπροσωπούσε τη λογική του ολοκληρωτισμού. Τεράστιος πάνφαρδος δρόμος που περιστοιχιζόταν από δύο χιλιόμετρα επαναλαμβανόμενα ίδια θεόρατα κτήρια. Νεκρός. Καμία κίνηση. Μετά την αποσταλινοποίηση ονομάστηκε Karl Marx Allee.
To 61 χτίστηκε το Τείχος. Ήταν ο μόνος τρόπος να σταματήσει η διαρροή. Τριάμισι εκατομμύρια Ανατολικοί είχαν ήδη «ψηφίσει με τα πόδια», φεύγοντας. Το κράτος έγινε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Αργότερα ταξίδεψα μέσα στην Ανατολική Γερμανία. Όλα άδεια – τα μαγαζιά, τα πρόσωπα. Φοβερή ρύπανση, γκρίζος αέρας και προσόψεις. Περιζήτητα δολάρια ή Δυτικά μάρκα. Παντού Στάζι. Στα σύνορα το αυτοκίνητο το έκαναν φύλλο και φτερό ψάχνοντας κυρίως περιοδικά και εφημερίδες.
Χρωστάω ακόμα έναν αυθεντικό καφέ στην ευγενική κυρία που αυτόκλητα με ξενάγησε στο σπίτι του Γκαίτε, στη Βαϊμάρη. Συνταξιούχος καθηγήτρια αρχαίας ιστορίας, ονειρευόταν από μικρή να επισκεφθεί την Ελλάδα – αλλά πού διαβατήριο! Μπούκαραν κάτι κομματόσκυλα και την διώξανε, πριν προλάβω να της δώσω Δυτικά μάρκα για καφέ.
Αυτές τις μέρες, πριν 20 χρόνια, (9.11.) έπεσε το Τείχος. Αναίμακτα, αθόρυβα, ο κομμουνισμός κατέρρευσε. Είχε φτάσει σε απόλυτο αδιέξοδο – κοινωνικό, οικονομικό, ιδεολογικό.
Ξαναπήγα δύο φορές στο ενωμένο Βερολίνο. Την πρώτη (1993) προσπαθούσε ακόμα να συνέλθει. Την δεύτερη, πριν δύο χρόνια, ήταν μία πολύβουη κυψέλη δημιουργίας – η πιο συναρπαστική πόλη στην Ευρώπη. Το Μόναχο (όπου σπούδασα και έζησα χρόνια) είναι πάντα η γλυκιά σύζυγος – αλλά το Βερολίνο, μία τρελή ερωμένη.
