Τελευταία μου έρχονται email για την πιστωτική κρίση στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο, που με ψέγουν ως «νεοφιλελεύθερο και οπαδό της ελεύθερης αγοράς». Η μόνιμη επωδός είναι: «Βλέπετε τώρα πού οδηγεί η ελευθερία της αγοράς; Βλέπετε πόσο χρειάζεται το κράτος και η παρέμβασή του;».
Πρώτα από όλα να ξεκαθαρίσω πως ΔΕΝ είμαι (ούτε υπήρξα ποτέ) ΝΕΟφιλελεύθερος. Ίσως μερικοί διάβασαν στραβά το «Καπιταλισμού Εγκώμιον», μην προσέχοντας το Προοίμιο. (Ακόμα και στις ιστοσελίδες μου, www.ndimou.gr, είναι στις Σάτιρες).
Φιλελεύθερος όμως είμαι – ξεκινώντας από τον πολιτικό φιλελευθερισμό (τις αξίες του διαφωτισμού, τα δικαιώματα του ανθρώπου, τον ανθρωπιστικό ορθολογισμό) και καταλήγοντας στον οικονομικό. Ο νεοφιλελευθερισμός διαφέρει: πιστεύει στην εντελώς ελεύθερη (ή μάλλον ασύδοτη) αυτόματα αυτορυθμιζόμενη αγορά, και την εξαφάνιση του κράτους, πράγματα που εγώ δεν αποδέχομαι.
Η ελεύθερη αγορά αποδεδείχθηκε ως τώρα ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για την λειτουργία της οικονομίας, όμως χρειάζεται κανόνες και ρυθμίσεις που δεν θα φαλκιδεύουν την ελευθερία, αλλά θα αποτρέπουν την υπερβολή και την ασυδοσία. Το κράτος πρέπει να συρρικνωθεί – ένα διογκωμένο και σπάταλο κράτος είναι πρόξενος δεινών (το ζούμε κάθε μέρα), αλλά κρατώντας πάντα την δυνατότητα του ελέγχου και της εξισορρόπησης.
Η υπερβολή, η ασυδοσία και η απληστία ήταν τα αίτια της τελευταίας κρίσης. Το να τιτλοποιείς επισφαλή δάνεια χωρίς έλεγχο της αξιοπιστίας τους, δεν είναι καπιταλισμός – είναι είτε απάτη, είτε βλακεία. Οι κεφαλαιοκράτες αστοί του 19ου αιώνα (τους οποίους θαύμαζε ο Μαρξ) είχαν αυστηρούς κώδικες συναλλακτικής συμπεριφοράς. Αν τους παραβίαζες ήσουν οικονομικά νεκρός.
Ένα σύστημα δεν κρίνεται από τις εκτροχιάσεις του ούτε από τις υπερβολές του. Η ελεύθερη αγορά έχει ήδη αποδείξει την χρησιμότητα (θα έλεγα αναγκαιότητα) της, ενώ η προγραμματισμένη κρατική οικονομία έχει αποτύχει. Στο ελεύθερο σύστημα μία κρίση μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα ευεργετική («δημιουργική καταστροφή») πράγμα αδύνατο σε μια κλειστή οικονομία.
Αυτά προς άρση παρεξηγήσεων. Παραμένω φιλελεύθερος αλλά όχι Νέο-. Υπέρμαχος της ελευθερίας όλων – όπου δεν τσαλαπατάει ο ένας την ελευθερία των άλλων...
