Πριν από 33 χρόνια, στους αφορισμούς 163-165 του βιβλίου μου «Η Δυστυχία του να είσαι Έλληνας» (που εξακολουθεί να ανατυπώνεται) είχα κάνει ένα ειρωνικό σχόλιο για τις επιτροπές κρατικών και λογοτεχνικών βραβείων.
Έγραφα τότε για την «γλοιώδη κολακεία, την χαμέρπεια και τον φαβοριτισμό που χαρακτηρίζουν την πνευματική μας ζωή».
Τίποτα πιο επίκαιρο!
Κυκλοφόρησε πέρυσι μία μετάφραση που δεν θα χαρακτήριζα απλώς ως την καλύτερη της χρονιάς αλλά την καλύτερη της δεκαετίας – και βάλε. Ένα πανδύσκολο έργο, από τα κορυφαία του 20ου αιώνα, το «Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας» του Λουί Φεντινάν Σελίν, ένα βιβλίο με το οποίο έζησα έφηβος, που δεν φανταζόμουν ποτέ ότι μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά – μεταφράστηκε. Δεν ήταν απλώς μετάφραση (η γλώσσα και οι ρυθμοί του Σελίν δεν μεταφράζονται) ήταν αναδημιουργία, επαναποίηση, αυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν Nachdichtung. Έμεινα άναυδος.
Αυτή η κορυφαία δουλειά τιμήθηκε ανάλογα από την κριτική και τους αναγνώστες. Αλλά όταν ήρθε η ώρα του Βραβείου Μετάφρασης του ΕΚΕΜΕΛ (Ελληνικού Κέντου Μετάφρασης), κόλλησε. Γιατί όπως σωστά γράφει ο Γιώργος Βέλτσος (που έχει χρηματίσει πρόεδρος επιτροπής κρατικών βραβείων): «…αποκλείεται να βραβευθεί το καλύτερο λογοτέχνημα ή μετάφρασμα, διότι περισσότερο από το έργο κρίνεται το πρόσωπο, οι επιρροές και οι συμμαχίες του…». (ΒΗΜΑ, 5.10.08).
Το πρόσωπο λοιπόν δεν ήταν «του χώρου», δεν είχε διασυνδέσεις και διαπλοκές. Είχε μοχθήσει βέβαια επί πολλά χρόνια (τεράστιο το βιβλίο), είχε πετύχει άριστο αποτέλεσμα, αλλά δεν ήταν «δική μας», η κυρία Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου. Το βραβείο δόθηκε σε μία καλή μετάφραση καθιερωμένης όμως πανεπιστημιακού και κριτικού.
Από όλα τα φάλτσα των Επιτροπών μας (και είναι δεκάδες) τούτο είναι το πιο κραυγαλέο. Θυμίζει την ιστορική γκάφα του Ζιντ να απορρίψει τον Προυστ για τις εκδόσεις Γκαλιμάρ.
Αναρωτιέμαι πάντα: γιατί οι άνθρωποι, όταν μπαίνουν σε επιτροπές, γίνονται ανθρωπάκια;
Υ. Γ. Διόρθωση: Στο αρχικό κείμενο που δημοσιεύθηκε στην LiFO είχα αναφερθεί στο Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης και όχι σε αυτό του ΕΚΕΜΕΛ (κι αυτό κρατικό – παιδί του Ελληνικού Κέντρου Βιβλίου). Το Κρατικό δεν έχει απονεμηθεί ακόμα. Αλλά και από αυτό έχει αποκλεισθεί το βιβλίο, για «τεχνικούς» λόγους.
