Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ακούω τη φράση: «Η χώρα είναι σε κρίση». Παιδί ακόμα, όταν δεν καταλάβαινα πολλά, οι μεγάλοι όλο και μιλούσαν για κρίση. Να τους πίστευε κανείς θα έπρεπε να αυτοχειριαστεί ή να μεταναστεύσει – όλα πήγαιναν κατά διαβόλου.
Αργότερα κατάλαβα πως όλες οι εποχές είχαν κάποιου είδους κρίση (όπως ότι και όλες οι εποχές ήταν «μεταβατικές»). Έτσι έπαψα να δίνω σημασία σε αυτές τις φράσεις.
Μέχρι τώρα. Τώρα πιστεύω ότι για πρώτη φορά θα το πω και εγώ. Η χώρα είναι σε κρίση και μάλιστα πολλαπλή: δομική, οικονομική, ηθική, πολιτική. Σχεδόν τίποτα πια δεν λειτουργεί σωστά.
Με άλλα λόγια: η χώρα είναι μπουρδέλο.
Δεν το λέω εγώ (ή ο Τσαγκαρουσιάνος, στο περασμένο τεύχος) αλλά κάποιος πολύ μεγαλύτερος από μας. Ο Δάντης. Στην Θεία Κωμωδία, αναλογίζεται την χώρα του την Ιταλία και γράφει:
Αhi, serva Italia, di dolore ostello, / nave sanza nocchiere in gran tempesta, / non donna di provincie, ma bordello!
(Ωιμέ, σκλάβα Ιταλία, κατοικία του πόνου / καράβι χωρίς τιμονιέρη σε μεγάλη τρικυμία / όχι κυρία στον τόπο σου, μα μπουρδέλο!).
Η χώρα παραπαίει και οι αιτίες είναι τόσες πολλές που δεν αρκούνε σελίδες για να τις καταγράψεις. Όλη η παθογένεια των τελευταίων δεκαετιών, σαν κακό σπυρί, μάζεψε, μάζεψε πύον – και έσπασε.
Ο ένας κατηγορεί τον άλλον: Η Νέα Δημοκρατία το ΠΑΣΟΚ, η Παπαρήγα τον Τσίπρα και τον Αλαβάνο, όλα τα κόμματα την Νέα Δημοκρατία, οι «νοικοκυραίοι» τους «αντιεξουσιαστές», και οι μαθητές όλους μας.
«Αν σκεφθώ τη Γερμανία μέσα στη νύχτα / χάνω τον ύπνο μου» έγραφε ο Heine. Κι εγώ χάνω τον ύπνο μου. Παίρνω μηνύματα και email από πολλούς, διαγνώσεις, κατηγορίες, αιτιάσεις, καταγγελίες, διαμαρτυρίες. Και απαντάω αμήχανα γιατί όλοι έχουν (κάποιο) δίκιο και όλοι (κάπου) άδικο. Ένα είναι γεγονός – ο κόσμος προβληματίζεται. Σκέπτεται. Ποτέ δεν είχα πάρει τόσα σημαντικά κείμενα. Και μόνο γι αυτό άξιζε η εξέγερση.
«Υπάρχει λύση;» με ρωτάνε μερικοί, λες και είμαι προφήτης. Ο φίλος μου ο Ν. ονειρεύεται ένα μεγάλο ηγέτη, ένα νέο Ελευθέριο Βενιζέλο (ή έστω Χαρίλαο Τρικούπη) να πάρει τη χώρα στις πλάτες του και να την ξεκολλήσει από τον βούρκο.
Ναι – το όνειρο του Μεσσία, του Άσπρου (ή Μαύρου) Καβαλάρη, όπως στα παραμύθια. Του θυμίζω ότι και αυτοί, που τώρα νοσταλγεί, στα χρόνια τους εξυβρίστηκαν, εξορίστηκαν, εξοστρακίστηκαν, καταψηφίστηκαν («ανθ’ ημών, Γουλιμής…») και δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν κανένα από τα σχέδιά τους.
Η χώρα πληρώνει καθυστέρηση αιώνων. Από την φεουδαρχία του Βυζαντίου και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας πέρασε απότομα στην σύγχρονη εποχή, ανέτοιμη, με εισαγόμενους θεσμούς και νόμους. Δεν απέκτησε ποτέ αστική τάξη, δεν έζησε την Αναγέννηση, την Μεταρρύθμιση, την Γαλλική Επανάσταση, δεν διαμόρφωσε κοινωνία πολιτών. Μαζί της φόρεσαν την περικεφαλαία της Συνέχειας (κατευθείαν απόγονοι των αρχαίων) τον ζουρλομανδύα της καθαρεύουσας (130 χρόνια γλωσσική σκλαβιά) και το κοστούμι του Ευρωπαίου. Όλα έγιναν βεβιασμένα και λίγο στη ζούλα – όπως η είσοδός μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και (ακόμα περισσότερο) στην ΟΝΕ.
Εμείς λοιπόν οι Νεοαρχαίοι Έλληνες, οι Ευρωπαίοι της «Καθ’ ημάς Ανατολής», οι δραχμοβίωτοι του Ευρώ, ανασφαλείς, περιδεείς, αγχωμένοι, καταχρεωμένοι, αντιμετωπίζουμε το μέλλον. Με την πιο παρωχημένη Παιδεία σε όλη τη Δύση, η οποία αναπαράγει μεθόδους, πρότυπα και μύθους του 19ου αιώνα και αποκλείεται να μας βγάλει από την υπανάπτυξη. Γιατί και το πρόγραμμα να αλλάξει αύριο, ποιος θα αλλάξει τους διδάσκοντες;
Έρχεται καινούργιος χρόνος και απαιτεί αισιοδοξία. Την ψάχνω – αλλά πού να την βρω; Μόνο στα μάτια ορισμένων παιδιών, από αυτά που δεν σπάνε, αλλά διαδηλώνουν ήρεμα και αποφασισμένα την αγανάκτηση και την απελπισία τους.
Σε αυτή τη νέα γενιά που βγήκε στους δρόμους με το θάρρος που εμείς δεν είχαμε, αφιερώνω αυτό το κείμενο. Η ωρίμανση των νέων περνάει και από το μπουρδέλο.
