Επειδή πέρασα πολλά χρόνια από τη ζωή μου κάνοντας πράγματα που δεν ήθελα... (Και δεν ξέρω πόσα χρόνια —και πόση δύναμη— μου μένουν για να κάνω αυτά που θέλω).

Επειδή δεν είμαι βέβαια ο μόνος — αυτά συμβαίνουν σε όλους όσοι ασχολούνται με το πνεύμα...

Επειδή δεν θα 'θελα να συνεχισθεί αυτή η δουλειά κι επειδή θα επιθυμούσα οι νεότεροι να βρούνε καλύτερες συνθήκες...

Προτείνω μια επανάσταση.

Προτείνω, οι προλετάριοι του πνεύματος (η πιο καταπατημένη τάξη στην Ελλάδα) να σηκώσουν κεφάλι. Δεν έχουν να χάσουν άλλο από τις αλυσίδες τους.

Προτείνω την κατάργηση του “τζάμπα”. (Είναι ο σιδερένιος κανόνας της πνευματικής μας ζωής).

Η πρώτη μου εντύπωση από την Ελλάδα, όταν (πριν από 25 χρόνια) γύρισα από τις σπουδές μου στη Γερμανία, ήταν το “τζάμπα”. Μου ζήτησε ιδιοκτήτης περιοδικού να του γράψω μερικά άρθρα. Για τα οποία, επειδή χρειάστηκα ξένη βιβλιογραφία, εξόδεψα χρήματα, να μου στείλουν απ' έξω βιβλία.

Όταν, αφελέστατα, ζήτησα να πληρωθώ, οι άνθρωποι απόρησαν. “Δεν φτάνει που σε προβάλλουμε — νέον άνθρωπο!”, ήταν η αγανακτισμένη απάντηση.

“Μα δεν σας ζήτησα να με προβάλετε..,”, ψιθύρισα καταπτοημένος.

Γρήγορα κατάλαβα πως η πρόθεση μου να ζήσω από “το προϊόν της γραφίδας μου” ήταν ουτοπική. Για ένα ντεκουπαρισμένο σενάριο μου προσφέρανε δεκαπέντε χιλιάδες... με δόσεις. (Στη Γερμανία η κατώτερη αμοιβή ήταν εικοσαπλάσια, ενώ τα έξοδα ζωής μόνο διπλάσια). Μια μετάφραση (διακόσιες σαράντα πυκνοτυπωμένες σελίδες) πληρώθηκε τρία χιλιάρικα.

Οι βιοτικές ανάγκες ήταν πολλές και αμείλικτες. Έτσι δεν μου έμεινε άλλο από το να μεταναστεύσω σε συγγενή (κειμενογραφικό) εργασιακό χώρο. Όπου παρέμεινα είκοσι ολόκληρα χρόνια.

Θα ακουστούν τώρα τα γνωστά: Μα είμαστε μικρή και φτωχή χώρα και δεν έχουμε κτλ. κτλ. κτλ. Λάθος! Ο παραγωγός, που μου έδινε τις δεκαπέντε χιλιάδες για το σενάριο, θησαύριζε σε κάθε ταινία.

Ο εκδότης κέρδισε αρκετά από τη μετάφραση μου. Απλώς οι κύριοι αυτοί εκμεταλλεύονταν μια κατάσταση — που ακόμα ισχύει.

Είμαστε μικρή και φτωχή χώρα, αλλά πληρώνουμε τον υδραυλικό τρία χιλιάρικα για μισή ώρα δουλειά. Γιατί; Επειδή τον έχουμε περισσότερο ανάγκη από το συγγραφέα; Λάθος! Επειδή ξέρει να τα ζητάει.

Στο χώρο τους οι πνευματικοί άνθρωποι είναι εξίσου απαραίτητοι όσο ο υδραυλικός. Εκπομπή τηλεοράσεως δεν γίνεται χωρίς σενάριο, ούτε το ραδιόφωνο θα είχε τι να εκπέμψει χωρίς κείμενα και μουσική (σε κάποιον ανήκουν, διάβολε ! Ας σταματήσει πια η πειρατεία!). Τα έντυπα είναι γεμάτα από επιφυλλίδες, άρθρα και συνεντεύξεις (όλα στο “τζάμπα”). Οι εκδότες βιβλίων δεν θα είχαν λόγο υπάρξεως χωρίς τους συγγραφείς, αλλά οι πιο πολλοί όχι μόνο δεν τους δίνουν χρήματα — παίρνουν!

Προσέξτε αυτό: Νέος συγγραφέας πλήρωσε για να εκδώσει το βιβλίο του σε μεγάλο και "αρχαίο" εκδοτικό οίκο. Το βιβλίο πέτυχε και σε δύο μήνες εξαντλήθηκε. Τον ζήτησαν να πληρώσει και τη δεύτερη έκδοση — όσο για την εκκαθάριση της πρώτης, εν καιρώ.

Αν αυτή δεν είναι εκμετάλλευση — δεν ξέρω ποια είναι!

Άλλη πηγή του “τζάμπα”: Οι διαλέξεις. Δεν καταλαβαίνω γιατί σύλλογοι, σωματεία, εταιρείες (κερδοσκοπικές και μη), Ιδρύματα, κρατικοί φορείς κτλ. έχουν την αξίωση να κάτσεις και να δουλέψεις τρεις η δέκα μέρες, για να τους κάνεις μια διάλεξη δωρεάν ! Για άλλες ανάγκες βρίσκουν χρήματα, ακόμα και τα φτωχότερα σωματεία. Ζήτησαν ποτέ από τον ηλεκτρολόγο, που τους φτιάχνει τα μεγάφωνα, να δουλέψει τζάμπα;

Λοιπόν η εκμετάλλευση πρέπει να σταματήσει! Και για να σταματήσει πρέπει πρώτα οι ίδιοι οι πνευματικοί άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν τα δικαιώματα τους. Τίποτα πια τζάμπα! Έτσι κι αλλιώς ο υπουργός των Οικονομικών θα μας φορολογήσει εισόδημα τεκμαρτόν. Τουλάχιστον ας το αποκτήσουμε.

Αφού είμαστε στην ΕΟΚ, ας φερθούμε ανάλογα. Οι κουτόφραγκοι πληρώνουν τα πάντα. Ακόμα και τις συνεντεύξεις (με δύο καλές συνεντεύξεις στην τηλεόραση ή τρεις-τέσσερις σε ραδιόφωνο και εφημερίδες, περνάς τρεις μήνες !). Οι καλοί ομιλητές παίρνουν μέχρι και δέκα χιλιάδες δολάρια για μια διάλεξη. Οι ποιητές, στην Αμερική, ζούνε από αναγνώσεις ποιημάτων. Οι φίλοι στη Γερμανία, που μαζί ξεκινήσαμε, έχουν περιουσίες μεγαλύτερες από μένα, χωρίς να ξενοδουλέψουν. Πλούτισαν κάνοντας αυτό που ήθελαν.

Διότι η κοινωνία στην οποία ζουν συνειδητοποιεί πως αυτό που θέλουν οι δημιουργοί είναι πλούτος για το σύνολο. Και οι δημιουργοί, γνωρίζοντας την αξία της προσφοράς τους, τη μεταφράζουν ΚΑΙ σε χρήμα.

Πιστέψτε με: αν μάθουμε να επιβραβεύουμε το πνεύμα (όχι όσο το ποδόσφαιρο — στο ένα δέκατο !) θα πλουτίσουμε ξαφνικά όλοι. Σε γνώση και σε· ομορφιά.

29.6.1986