Πριν από ένα μήνα δημοσιεύθηκε στο “Βήμα” επιστολή αναγνώστη με πολλές κατηγορίες εναντίον μου. Η κυριότερη: πως είμαι, μόνιμα αντι-ΠΑΣΟΚ και ποτέ αντιδεξιός.
Κάθε φορά που διαβάζω παρόμοια γράμματα, καταλαβαίνω γιατί ο τόπος δεν μπορεί να προκόψει. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που σκέπτονται με αυτό τον τρόπο, δύσκολο...
Δεν θα είχα λόγο να ασχοληθώ (οι τακτικοί μου αναγνώστες ξέρουν που έχω γραμμένες όλες αυτές τις ψευτοδιακρίσεις: “δεξιά”, “αριστερά” κλπ.) αλλά με ενδιαφέρει το σύμπτωμα. Η δουλειά του σχολιαστή είναι να επισημαίνει την (κοινωνική) αρρώστια και, αν μπορεί, να προτείνει θεραπεία. Αν ο επιστολογράφος με διάβαζε από παλιά θα διαπίστωνε πως τα σχόλια που έγραφα πριν από δέκα χρόνια —και μέχρι το 1981— ήταν, με τη δική του ορολογία, σαφώς “αντιδεξιά”. (Υπάρχουν. Scripta manent. Και σε βιβλία!).
Τι έγινε; Άλλαξα φρονήματα; Όχι, απλώς άλλαξε η εξουσία. Άρα ο στόχος. Διότι σχολιάζω, σημαίνει κρίνω. Και η κριτική είναι πάντα αντιπολιτευτική.
Ο μακαρίτης ο Μποδοσάκης έλεγε πως είχε σταθερά φρονήματα: ήταν πάντα... κυβερνητικός. (“Με το ντοβλέτι, τζάνεμ!”). Κι εγώ, αντίστροφα, είμαι πάντα αντίθετος στο ντοβλέτι. Σταθερά.
Γιατί το ντοβλέτι είναι αυτό που αποφασίζει, πράττει και ευθύνεται. Άρα, κρίνεται. Η αντιπολίτευση μόνο σχολιάζει. (Δηλαδή με ανταγωνίζεται !). Παρ' όλα αυτά, και τις λίγες φορές που αναφέρθηκα σ' αυτήν, την εξόργισα. Είναι τίτλος τιμής για μένα πως και δικά της στελέχη με χαρακτηρίζουν επίσης αντί-. Αντιδεξιό και αντιαριστερό.
Και θα πείτε: μα δεν κάνει σωστά πράγματα το ντοβλέτι; Σίγουρα κάνει. Αλλά αυτά δεν έχουν ανάγκη από σχόλιο. Το πολύ-πολύ να χρειάζονται μπράβο και ζήτω. Ε! τέτοια έχει, κάθε κυβέρνηση, άφθονα. Δεν της χρειάζονται περισσότερα. (Μάλλον λιγότερα...).
Αντί- λοιπόν. Αλλά όχι αντί σε κόμμα. Αντί σε λάθη, παραλείψεις, σκάνδαλα. Ποτέ δεν είχα κομματικές συντεταγμένες — ούτε θετικές ούτε αρνητικές. Τα κόμματα, σαν θεσμός, μου είναι εντελώς ξένα. (Στην πολιτική μου θεωρία, είναι και περιττά). Είμαι ένας άνθρωπος μοναχικός (δεν “ανήκω” πουθενά), που παρατηρεί, σκέπτεται, κρίνει, και γράφει — κατά συνείδησιν. Όποτε με πίεσαν να γράψω αλλιώς, παραιτήθηκα. Αυθημερόν.
Γιατί —κι εδώ έχω, αν θέλετε, αθέμιτο πλεονέκτημα— δεν είμαι επαγγελματίας δημοσιογράφος. Δεν κάνω εδώ καριέρα, ούτε βιοπορισμό. Αλλιώς, ίσως υποχρεωνόμουν να ελιχθώ και να συμβιβαστώ. Εγώ, στην εφημερίδα, είμαι ολίγον τουρίστας. (“Αλεξιπτωτιστές” μας λένε οι μόνιμοι συντάκτες - και να ξέρατε πόσο δεν μας χωνεύουν !). Κάποια μέρα θα ξαναγυρίσω στα βιβλία μου.
Αλλά ως τότε, θα είμαι πεισματικά αντί-. Ο πρόγονος όλων των καλών σχολιαστών, ο μέγας Βολταίρος, είχε σαν σύνθημα τη φράση: “Ecrasez l‘infame!”. (Συνθλίψτε το Φαύλο!). Παραμένει, η εντολή του, επίκαιρη όσο ποτέ. Άλλωστε, η αιτία που παράτησα τα βιβλία μου και γράφω εδώ, είναι η καθημερινή αγανάκτηση. Η οποία δεν εκτονώνεται με συγγράμματα, θέλει το καυτό, το άμεσο, το αιχμηρό σχόλιο. Μα κι εσείς, που με διαβάζετε, σίγουρα δεν περιμένετε από μένα χειροκροτήματα και ζητωκραυγές. Ούτε γλειψίματα και υποκλίσεις στην Εξουσία.
Βέβαια, θα μπορούσα να γυρίσω στην πίσω σελίδα, να ξαναγράψω χρονογράφημα — περισσότερο λογοτεχνία και λιγότερο κριτική. Στην ψυχή μου θα έκανε καλό — θα μίλαγα και για τ' αηδόνια και για τον φθινοπωρινό ερωτισμό. Αλλά, των οικιών ημών εμπιπραμένων;
Γιατί δεν αντέχω να διαβάζω την αισιοδοξία του κυρίου Γεννήματα για το ΕΣΥ, όταν όλη η Ελλάδα βογκάει στους διαδρόμους! Μα που ζει αυτός ο άνθρωπος! Δεν σκέπτεται πως τον διαβάζουν γιατροί; Και ιδιαίτερα οι αφελείς εκείνοι ιδεαλιστές που έκλεισαν τα ιατρεία για να κάνουν επιστήμη και περίθαλψη — και τώρα υποχρεώνονται στο αισχρότερο δημοσιοϋπαλληλίκι! Δεν σκέπτεται πως τον διαβάζουν ασθενείς — αυτοί που προχθές “εισήχθησαν επειγόντως” και δύο μέρες περιμένουν στο διάδρομο να τους δει γιατρός· αυτοί που τηλεφωνούν από το νησί για οδηγίες, επειδή, σε τρεις χιλιάδες κατοίκους, υπάρχει μόνο ένας αγροτικός, που δεν μπορεί να βρει τη φλέβα του παιδιού για να βάλει ορό!
“Ποτέ δεν ήταν χειρότερα!”, σου λένε οι γιατροί (ναι, κι αυτοί που ψήφισαν και ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ. Το χάλι δεν έχει κόμμα!). Και ο υπουργός αισιοδοξεί! Τι συμβαίνει; Έχει χαθεί η αίσθηση της πραγματικότητας; Κρυβόμαστε πίσω από στατιστικές και διατάγματα; Πρέπει δηλαδή να αλλάξει ο υπουργός —όπως έγινε με την Παιδεία— για να αναγνωρίσει, ο καινούριος, την κρίση; (Το προσέξατε; Επί Κακλαμάνη ουδέν πρόβλημα. Και ξαφνικά, ο Τρίτσης —και μπράβο του— εκπέμπει S.O.S.!).
Κι ο άλλος, το μόνο που βρίσκει να μου γράψει: “Είσαι, αντιΠΑΣΟΚ!”. Να τη, λοιπόν, η αρρώστια που μας τρώει. Να η πηγή του κακού! Δεν μας καίει η ουσία —αλλά η τοποθέτηση ! Όχι το κοινό συμφέρον — αλλά το κομματικό!
Μα, όταν το ΠΑΣΟΚ κάνει λάθη, τότε και οι υπουργοί του πρέπει να είναι αντιΠΑΣΟΚ! Αν είναι ειλικρινείς. Αν θέλουν το καλό του τόπου. Πάψετε πια να μπερδεύετε τη χώρα με το κόμμα!
30.9.1986
