ΠΟΥ ΑΝΗΚΩ

Η ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ φωνή στο τηλέφωνο ήταν οξεία και επίμονη: “Έχετε υποχρέωση απέναντι σ' αυτούς που σας διαβάζουν. Πρέπει να ξεκαθαρίσετε τη θέση σας. Πρέπει να δηλώσετε που ανήκετε!”.

“Στον εαυτό μου”.

“Αυτό”, συνέχισε η φωνή, “είναι υπεκφυγή. Δεν είναι δυνατόν να μην ανήκετε κάπου. Μια έρευνα στην Γαλλία, έδειξε ότι, αυτοί που ισχυρίζονται πως δεν ανήκουν πουθενά - είναι κρυπτοδεξιοί!”

Σκέφθηκα τους φίλους μου, χρόνια ανέντακτους της Αριστεράς, που βγαίναν τώρα δεξιοί παρά την θέλησή τους: “Άλλος ρατσισμός και τούτος! Είναι δυνατόν να αποφασίζει τρίτος για το που ανήκω εγώ;”.

“Σας λέω”, επέμενε η φωνή, “πως κάπου σίγουρα ανήκετε - αλλά φοβόσαστε να το ομολογήσετε. Ίσως και στον ίδιο τον εαυτό σας. Βαθιά, μέσα σας, ταυτίζεστε με κάποια παράταξη - αλλά μπορεί και να μην το ξέρετε!”.

ΝΑ ΛΟΙΠΟΝ και η ψυχανάλυση της ένταξης. Υποσυνείδητες πεποιθήσεις. Όλοι σέρνουμε ένα πλέγμα αλλά ποιος το συνειδητοποιεί - για να το ομολογήσει; Σε λίγο τα φρονήματά μας θα τα καθορίζουν ψυχίατροι. (Ήδη το κάνουν, σε μερικές χώρες!) Ομολογία πίστης σε βαθιά ύπνωση.

Τι χολέρα, τι πανώλης, τι λέπρα κι αυτή! "Που ανήκεις;" Τρία στα πέντε γράμματα θέτουν το ερώτημα. Ένας στους δύο συνομιλητές. Και το χειρότερο: Δεν μπορούν ούτε να διανοηθούν πως λες την αλήθεια. Άλλοι πιστεύουν ότι κρύβεις την προτίμησή σου - κι άλλοι, επιεικέστεροι, ότι την αγνοείς κι εσύ ο ίδιος. Αλλά ότι την έχεις - δεν αμφιβάλλει κανείς. Ούτε μπορούνε να διανοηθούνε άνθρωπο ελεύθερο!

ΕΧΩ ΠΟΛΛΕΣ φορές γράψει για το θέμα, σε άρθρα και σε βιβλία, κι από ότι βλέπω, θα συνεχίσω, μέχρι να πεθάνω, χωρίς να πείσω κανένα! Κι όμως είναι αλήθεια πως, όχι μόνο δεν “ανήκω” (τι απαίσια λέξη - σαν να’ μουν σκλάβος!) αλλά ούτε και μπορώ να ταυτιστώ με παράταξη. Μπορώ να δώσω την συγκατάθεσή μου σε μεμονωμένες απόψεις (που πιθανόν να προέρχονται από διαφορετικές κατευθύνσεις) αλλά όχι σε ένα άμορφο σύνολο από ιδέες, πρόσωπα, επιτροπές, που λέγεται κόμμα.

Και πώς ψηφίζω; Κατά προσέγγισιν. Εκείνο το κόμμα που τώρα έχει τις περισσότερες σωστές (για μένα) απόψεις, θα πάρει την ψήφο μου. Αλλά δεν του ανήκω - μάλλον αυτό μου ανήκει. Δηλαδή με εκπροσωπεί (σε κάποιο βαθμό). Το διορίζω αντιπρόσωπό μου.

Και φυσικά μπορεί να είναι άλλο κάθε φορά. (Ουδέν ηλιθιωδέστερον της τυφλής προσηλώσεως!) Και πάντα υπάρχει η διέξοδος του λευκού (έστω και άκυρου!)

Φυσικά, ακομμάτιστος δεν σημαίνει απολιτικός! Να λείψουν οι σοφιστείες σκοπιμότητας, που ταυτίζουν κόμμα και πολιτεία! Ίσα-ίσα που μόνον έξω από τα κόμματα μπορεί να λειτουργήσει η σωστή πολιτική σκέψη και κρίση. (Οι ποδοσφαιροποιημένοι οπαδοί, τι να κρίνουν; Αποδέχθηκαν ποτέ πέναλτι;)

ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ την ανάγκη της ένταξης - έστω κι αν δεν την εκπληρώνω στον εαυτό μου. Είναι το πρώτο αντίδοτο στη μοναξιά, παρηγοριά στις αντιξοότητες. Πολλές φορές έχω ζηλέψει αυτούς που “ανήκουν” - σε ένα κόμμα, σε μια ομάδα, σε μια θρησκεία.

Ίσως, σκέπτομαι, να είναι αναπηρία προσωπική, αυτή η ανικανότητα για μόνιμη προσκόλληση σε κάτι.

Ωστόσο, δεν είμαι συναισθηματικά άνυδρος - μπορώ να ενθουσιαστώ, να αγαπήσω, να θαυμάσω, να συμπονέσω. Μπορώ ακόμα να ανήκω σε έναν άνθρωπο (με την έννοια του ελεύθερου δοσίματος), μπορώ να θυσιαστώ για μια ιδέα - αλλά, λυπάμαι, δεν μπορώ να “ανήκω” σε κόμμα. Και μόνη η σκέψη με κάνει ξένο προς τον εαυτό μου - με αλλοτριώνει.

ΠΟΥ ΑΝΗΚΩ, λοιπόν; Μα, σε ό,τι αγαπάω! (Τι ν' αγαπήσεις σε ένα κόμμα - είναι ένα όργανο εξουσίας!) Ανήκω στα βιβλία που διάβασα, στις γυναίκες που ερωτεύτηκα, στα τοπία που θαύμασα.

Ανήκω στα κουϊντέτα του Schubert, στα ποιήματα του Ελύτη, στη οδική διαδρομή Ιτέα-Ναύπακτος, στο χαμόγελο του Αντίνοου, στη θέα της 'Υδρας από το καράβι, στον αισθησιασμό του Παπαδιαμάντη, στον ανοιξιάτικο "Αμλέτο" της Κέρκυρας, στα σιντριβάνια της Αλάμπρα, στο ταξίμι του Μπαγιαντέρα.

Ανήκω στα πράγματα που με συντρόφεψαν. Ετερόκλητα και αντιφατικά - από έναν καθαρόαιμο κινητήρα αυτοκινήτου (μπόξερ, εξακύλινδρος, αερόψυκτος, δύο εκκεντροφόροι επί κεφαλής - γυρίσαμε τον κόσμο!) ως την Παλατινή Ανθολογία που την ξαναδιαβάζω κάθε τόσο. Από την παλιά Nikon F, με την οποία φωτογράφησα τη μισή μου ζωή, ως τoν Σέξτο, τον Montaigne και τον Hume, που με έμαθαν να δυσπιστώ στις ιδέες και ν' αγαπώ την αίσθηση. Ανήκω στα πιστά μάτια ενός ζώου, σε ένα χαμόγελο και σε ένα χέρι που κρατάει το δικό μου.

Κι επειδή τα πράγματα στα οποία ανήκω, τα πράγματα που αγαπώ, έχουν γίνει εγώ - γι αυτό και μόνο, ανήκω στον εαυτό μου.

8.3.1987