“Η αντίδραση έχει τον τρόπο της επιβάλλεται. Αν χρειαστεί, να είσαι βέβαιος, θα φορέσει και την προσωπίδα του επαναστάτη”.

Τέλειωσαν οι Απόκριες οι προσωπίδες συνεχίζουν. Γύρω μου κινούνται άνθρωποι βαθύτατα συντηρητικοί με την ετικέτα του προοδευτικού, σκοταδιστές με το προσωπείο του διαφωτιστή, αντιδραστικοί με τη μάσκα του ανατροπέα. Νομίζω πως όταν οι ιστορικοί του μέλλοντος θα αναλύσουν ψύχραιμα την εποχή μας, το πρώτο που θα παρατηρήσουν θα 'ναι αυτή η απίστευτη σύγχυση ιδεών και τοποθετήσεων – και η ανάλογη κακομεταχείριση των λέξεων.

Ο πιο ρηξικέλευθος άνθρωπος στην Ελλάδα σήμερα, αυτός που έγραψε τις πρώτες φράσεις του κειμένου μου, δεν θα βρισκόταν σε κανένα κατάλογο προοδευτικών. Κι όμως ο ίδιος γράφει: “Δεν αρκέσθηκα ποτέ -και το πληρώνω ίσαμε σήμερα- στη διαπίστωση, ή στη διαμαρτυρία ή στην εξομολόγηση. Μου έγινε αρρώστια η υγιής, πιστεύω, τάση να αποβλέπω στη μεταμόρφωση...”. Μεταμόρφωση του ανθρώπου και της κοινωνίας. Μέθοδος: “Πας άνθρωπος οφείλει να μάχεται και να υποσκάπτει τα θεμέλια των καλώς κειμένων”. Στόχος: Η απελευθέρωση από “τη μεγαλύτερη ανασχετική δύναμη του ανθρώπου: τη σκοπιμότητα”.

Δεν είναι πια νέος -αλλά παραμένει μέγας επαναστάτης- παραμένει παιδί. “Αν υπάρχει ένα θάρρος ανώτερο από του παλιού πολέμαρχου ή του σύγχρονου βομβιστή βεβαιότατα είναι του παιδιού που ξεπέρασε τα εξήντα”. Συνεχίζει μια θαυμάσια εποχή νεότητας, όπου “τ' άτακτα παιδιά των αστών έδειχναν πιο έτοιμα ν' αρνηθούν την καταπίεση προς όλες τις κατευθύνσεις, παρά τα εύτακτα παιδιά των προλεταρίων που αποβλέπανε μόνο προς τη μία”.

Η μία -ή οικονομική απελευθέρωση- δεν αρκεί. Χρειάζεται, περισσότερο, η ψυχολογική. “Υπάρχουν τόσες ελευθερίες όσες και άτομα”. Αλλιώς καταλήγουμε σε μια ομαδική “οικοδομημένη ηθική” που οδηγεί στο “να πληρώνει ο συγκεκριμένος για να εισπράττει ο αφηρημένος να στραγγαλίζεται το άτομο για ν' αναπνέει η ομάδα χωρίς, σημειωτέον, εκείνος που ανήκει στην ομάδα να το έχει πάρει καν είδηση”.

Πορτραίτο ενός αγωνιστή που ποτέ δεν φόρεσε προσωπίδα. Που ποτέ δεν προσχώρησε σε κόμματα ή παρατάξεις - μια και η προσχώρηση αυτή θα αναιρούσε αυτόματα τη λογική της ελευθερίας του.

Και που, εκτός από το μάθημα της ελευθερίας, διδάσκει με τη μόνωση και την ευγένεια το άλλο μέγιστο μάθημα: της αξιοπρέπειας.

Αυτό τον καιρό, που επαναστάτες και κομματάρχες, τρομοκράτες και πολιτικοί προσπαθούν να μας επιβάλλουν -με κάθε δυνατή πίεση- τη δική τους συνταγή σωτηρίας, σκέπτομαι πολύ τον μοναχικό αυτόν άνθρωπο. Που ποτέ δεν θέλησε να επιβάλει κάτι - παρά μόνο να μας ανοίξει τον κόσμο, ώστε ο καθένας να βρει τη δική του αλήθεια. Που, έξω από την εξουσία της φαντασίας, άλλη εξουσία δεν αναγνώρισε. Και που -πάνω απ' όλα- δούλεψε σκληρά και έδωσε έργο ελληνικό και διαυγές, όπως το φως μας.

“Στο αναμεταξύ μια μηλιά δίνει μήλα. Εσύ Κύριε Διευθυντά τι δίνεις; Τίποτα. Μόνο παίρνεις παίρνεις αιτήσεις και μάλιστα ‘επί χαρτοσήμου’”.

Ναι, όλοι παίρνουν: διευθυντές και πρόεδροι, πολιτικοί κι επαναστάτες, διανοούμενοι και έμποροι. Μόνον εσύ δίνεις, μηλιά μυστική, τόσα χρόνια. Δίνεις καρπό. Δίνεις χρησμό. Προειδοποιείς για όλους αυτούς που έρχονται να μας πάρουν το πρόσωπο, να μας δώσουν (ο καθείς τη δική του) Τάξη.

“Όταν ακούς ‘τάξη’ ανθρώπινο κρέας μυρίζει”.

Οι πιο πολλοί σε ξέρουν, σε αγαπούν και σε τιμούν ως ποιητή. Μα εγώ, τον τελευταίο καιρό, σε σκέπτομαι άγγελο επαναστάτη. Οι ψεύτικες εξεγέρσεις, οι κάλπικες ανταρσίες περισσέψανε. Μένει το ασημένιο ποίημα και η φωτεινή ματιά. Πρέπει να σε ξαναδιαβάσουμε κι “από την άλλη μεριά”, Οδυσσέα Ελύτη.