Όχι, δεν εννοώ τις εθνικοποιήσεις, ούτε τις κρατικοποιήσεις. Ούτε καν τις κοινωνικοποιήσεις. (Μετά από τόσες -ποιήσεις, τι φτώχεια!).
Εννοώ κάτι που συντελείται καθημερινά —κάτω από τα μάτια μας— και κανείς δεν το έχει προσέξει. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις γίνονται, σιγά αλλά σταθερά, δημόσιες. Σε λίγο καιρό δεν θα μπορείτε να καταλάβετε τη διαφορά.
Κι αυτό χωρίς το δημόσιο να αγοράσει έστω και μία μετοχή. Χωρίς να εγκαταστήσει ούτε ένα εποπτικό συμβούλιο.
Η εξέλιξη αυτή περιλαμβάνει και τις πολυεθνικές. Μάλιστα από αυτές έχει αρχίσει. Οι μόνες επιχειρήσεις που ίσως θα γλιτώσουν τη δημοσιοποίηση, είναι, οι πολύ μικρές — αυτές που καλύπτονται από το μάτι του αφεντικού.
Για πρώτη φορά συνειδητοποίησα τι συνέβαινε μετά από μερικές επισκέψεις σε μια πολυεθνική με την οποία συνεργάζομαι (φωτογραφικά). Από μέρα σε μέρα διαπίστωνα πως οι υπάλληλοι γίνονταν όλο και πιο κακότροποι, οι επικεφαλής απουσίαζαν και ποτέ δεν έβρισκες κάποιον υπεύθυνο. Κανείς δεν μπορούσε να σε πληροφορήσει πότε θα ήταν έτοιμη η δουλειά σου, γιατί άργησε, γιατί δεν έγινε σωστά — ή και καθόλου. Όταν απευθυνόσουν σε κάποιον σε κοίταζε σαν να του χαλούσες τον ύπνο.
Κάτι μου θύμιζαν όλα αυτά. Το τι ακριβώς, το κατάλαβα όταν πήγα ένα πρωί και βρήκα την πόρτα κλειστή. Έμαθα πως η εταιρεία αποφάσισε να περιορίσει τις ώρες επισκέψεων των πελατών. Αντί 8-4, ξαφνικά έγιναν 10.30'- 2.30'. Περιορισμός 50%.
Προσοχή: μιλάμε για πελάτες. Ανθρώπους που φέρνουν δουλειά, χρήματα, έσοδα, κέρδη! Όμως επρόκειτο προφανώς για πάγιο αίτημα του αρμοδίου τμήματος. (Βέβαια — τους χαλούσαν τον ύπνο...). Και, σε πείσμα κάθε επιχειρηματικής λογικής, έγινε δεκτό.
Το κρούσμα είναι σαφές, αλλά δεν είναι μεμονωμένο. Ξαφνικά άρχισα να βλέπω την επιδημία να απλώνεται παντού. Στα μεγάλα καταστήματα, στα εργοστάσια, στις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων (έχετε ζητήσει πρόσφατα ανταλλακτικό;). Όλη η Ελλάδα γινόταν μια τεράστια δημόσια υπηρεσία!
Κι εδώ που τα λέμε, ήταν φυσικό να συμβεί. Ο δημόσιος τομέας είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης στη χώρα. Απασχολεί την απόλυτη πλειοψηφία των εργαζομένων. Είναι λογικό αυτοί να δίνουν τον τόνο, αυτοί να επηρεάζουν τους υπόλοιπους.
Και το έκαναν. Σαν ιό μετάδωσαν στους ιδιωτικούς τη βασική τους ιδεολογία. Που διατείνεται πως ένας οργανισμός (ή μια επιχείρηση) υπάρχει αποκλειστικά και μόνο για να θρέφει το προσωπικό του — και να τους παρέχει ιδανικές συνθήκες ζωής και (μη) εργασίας. Όλα τα άλλα: παραγωγή, παραγωγικότητα, απόδοση, πωλήσεις, εξαγωγές, κέρδη, είναι δευτερεύοντα. Και σε περίπτωση που ταράζουν έστω και λίγο τη ζωή του υπαλλήλου — είναι εχθροί του.
Κι έτσι οι επιχειρήσεις φέρονται πια σαν υπουργεία. Περιορίζουν τις ώρες επισκεπτών (σαν να μας κάνουν χάρη που μας δέχονται), δεν δίνουν πληροφορίες, δεν καταβάλλουν προσπάθεια, δεν αναλαμβάνουν ευθύνες. Πρέπει να φτάσεις το γενικό διευθυντή — για να ανακαλύψεις κάποιον που νοιάζεται. (Συνήθως πρόκειται για έναν ταλαιπωρημένο άνθρωπο, στα πρόθυρα της γενικής κατάρρευσης, που μουρμουρίζει δικαιολογίες και συγγνώμες... Ή και για το ίδιο το αφεντικό που ταπεινά απολογείται. Έ! καημένοι καπιταλιστές, που καταντήσατε...).
Κι αναρωτιέμαι: όλες αυτές οι προκηρύξεις των νεοφιλελεύθερων και παλαιοσυντηρητικών για τη δραστηριοποίηση του ιδιωτικού τομέα και τον περιορισμό του δημόσιου που βασίστηκαν; Εδώ ο δημόσιος έχει ήδη οικειοποιηθεί τον ιδιωτικό! Από τη στιγμή που επικράτησε παντού η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, το παιχνίδι της παραγωγικότητας (και της οικονομίας) είναι χαμένο. Δεν έχει πια σημασία σε ποιόν ανήκει ο φορέας. (Για ιδιωτικοποιείστε την “Ολυμπιακή” θα βελτιωθεί; Και μη μιλήσετε για κυρώσεις και απολύσεις, γιατί ο συντεχνιακός συνδικαλισμός έχει τα δικά του όπλα!).
Αναίμακτα και αθόρυβα, το κράτος νίκησε. Κατά κράτος. Συμμάχησε με τη ραθυμία, τη ραστώνη, το ραχατλίκι του Έλληνα — και θριάμβευσε. Δεν υπάρχει λόγος για άλλες δημοσιοποιήσεις. Από τη στιγμή που διαβρώθηκε το φρόνημα του εχθρού, ο αγώνας έχει λήξει. Οι επιχειρήσεις θα προσχωρούν μόνες τους. Ήδη τώρα οι περισσότερες έχουν ευθυγραμμισθεί με τον δημόσιο τομέα στη νοοτροπία, την παραγωγικότητα και τα κέρδη. Τα άλλα θα έρθουν αυτόματα. Και οι εργαζόμενοι, που αυτή τη στιγμή αισθάνονται να ανήκουν ψυχικά στο δημόσιο, θα ανήκουν σε λίγο και εν σώματι.
Μένει το ερώτημα: αν όλοι (δεν) εργάζονται για το δημόσιο — ποιος θα παράγει; Δεν είμαι αρμόδιος να απαντήσω. Η δική μου στήλη ασχολείται με διαπιστώσεις. Για προβλέψεις, κοιτάξτε σε άλλη σελίδα.
15.9.1985
