Τρεις Εθνικές Εορτές έχει αυτός ο τόπος. Πολλές επετείους, άπειρα μνημόσυνα, αμέτρητους πανηγυρισμούς. Τόπος με πολύ παρελθόν. Τόσο πολύ που χάνεται το μέλλον.

Κάθε μέρα βλέπουμε στην τηλεόραση την ίδια εικόνα. Το Ηρώον. Οι Επίσημοι, με τα σκούρα ρούχα και τις στραγγαλιστικές γραβάτες. Ο Νομάρχης , ο Δήμαρχος, ο Καθηγητής, που εκφωνεί πανηγυρικό. "Την Κυβέρνηση εκπροσώπησε ......". Από παιδί θυμάμαι την ίδια σκηνή. Μόνο η (κακή) καθαρεύουσα έγινε (κακή) δημοτική. Και μερικά σακάκια εξελίχθηκαν σε μπουφάν.

Γιορτάζουμε τη μάχη στις Θερμοπύλες και τη νίλα του Δράμαλη. Την απελευθέρωση της Αθήνας και την έξοδο του Μεσολογγίου. Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου και το χορό του Ζαλόγγου. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας και την Πολεμική Αρετή των Ελλήνων. Θρηνούμε την καταστροφή της Σμύρνης και τον τορπιλισμό της Έλλης. Την Άλωση της Πόλης - και τον Αττίλα της Κύπρου. Εξορκίζουμε την 21η Απριλίου και την 4η Αυγούστου. Τιμούμε την Εθνική Αντίσταση και τους Μαραθωνομάχους... Δεν γνωρίζω άλλο λαό να έχει τόσες επετείους.

Αν συνεχίσουμε έτσι, κάθε μέρα θα είναι επέτειος. Κάθε μέρα θα παραπέμπει σε άλλη. Σαν κάτι γριούλες που περνάνε τη ζωή τους να θυμούνται, η Ελλάδα θα ανάβει κεράκια στις ημερομηνίες της ιστορίας της.

"Μα έχουμε μακρά ιστορία και ένδοξη! Τι να θυμηθούνε οι Αμερικανοί που γεννήθηκαν χθες; Ακόμα και οι Ευρωπαίοι είναι παιδιά μπροστά μας!".

Είναι όμως μόνον αυτός ο λόγος που γυρνάμε τόσο συχνά προς τα πίσω; Υπάρχουν και άλλοι λαοί με μεγάλη ιστορία. Κι άλλοι, με πολύ πιο πλούσια από μας, τα τελευταία χίλια χρόνια. Δεν είδα να γιορτάζουν ούτε το ένα δέκατο από ό,τι εμείς... Κι όχι πως δεν γνωρίζουν η δεν τιμούν την Ιστορία τους. Αντίθετα, μάλιστα, τη μελετάνε καλύτερα και σε βάθος. Ενώ εμείς, με την επετειολογία και τους πανηγυρισμούς, κάπου ακυρώνουμε την ουσία των γεγονότων. (Έχετε σκεφθεί ποτέ γιατί οι πιο πολλοί από τους πρωταγωνιστές του Πολυτεχνείου αποφεύγουν να εμφανίζονται αυτές τις μέρες;).

Όταν ένα γεγονός αναβιώνεται (συμβολικά) κάθε χρόνο, όταν κάθε χρόνο προκαλεί χιλιάδες λέξεις, σύμβολα, εικόνες, εκδηλώσεις, είναι φυσικό σε λίγο να γεννάει μόνο κορεσμό και ανία. Πόσοι αισθάνονται ακόμα αυθεντική συγκίνηση στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου; Τα αέναα επανερχόμενα στερεότυπα για τα "λιοντάρια της κλεφτουριάς" (ή τους "ήρωες της Αλβανίας") σε ποιόν ανακαλούν ζωντανές εικόνες;

Το Πολυτεχνείο είναι ακόμα νέα επέτειος. Κρατάει ζωή. Κι όμως ήδη κοντεύει κι αυτό να ταφεί κάτω από τον ετήσιο ωκεανό των τηλεοπτικών εκπομπών, των συνεντεύξεων, των άρθρων, των δηλώσεων, των πανηγυρικών και των εκδόσεων. Να διακινδυνεύσω μια πρόταση; Να γιορτάζεται πιο αραιά. Κάθε πέντε, κάθε δέκα χρόνια. Για να διαφυλάξουμε τη συγκίνηση. Να προστατεύσουμε την ποιότητα αυτής της μνήμης, που την καπηλεύεται κάθε έμπορος και κάθε πολιτικάντης.

Κι αν πάλι δεν γίνεται - τότε ας καθιερωθεί να γιορτάζεται με τη μεγαλύτερη δυνατή λιτότητα. Με σιγή. Με περισυλλογή. Με ενδοσκόπηση.

Διότι, ακόμα κι αν παραβλέψουμε την καπηλεία, δεν είναι δυνατόν κάθε χρόνο να αρθρώνεται τέτοιας ποιότητας λόγος που να εκπροσωπεί πραγματικά το Πολυτεχνείο. Δεν είναι δυνατόν μια βιομηχανία μνήμης να κρατηθεί αγνή και όμορφη. Αν συνεχίσουμε έτσι, σε λίγο θα γίνει, κι αυτή μια επέτειος μέσα στις τόσες. Που γιορτάζουμε κάθε χρόνο - γιατί άραγε; Γιατί τόσο πιο πολύ από τους άλλους λαούς;

Η δική μου απάντηση είναι σκληρή - αλλά ίσως ορθή. Όλες αυτές οι γιορτές είναι συστατικά στοιχεία του εθνικού μας λαϊκισμού. Ανήκουν στο πλέγμα της αυτοδοξολόγησης και αυταρέσκειας, το οποίο καλλιεργούν οι ηγέτες αυτής της χώρας από το '21 και δώθε. Οι γιορτές χρησιμεύουν για να προβάλλουν τους άρχοντες και να χορταίνουν το λαό. Να τον χορταίνουν με λόγια και παράτες - γιατί η ουσιαστική του ένδεια δεν καλύπτεται με δοξολογίες... Αν θέλουμε κάποτε να ξεφύγουμε από την επιφάνεια και να πάμε στην ουσία, να αφήσουμε το παρελθόν και να στραφούμε στο μέλλον, πρέπει να περιορίσουμε αυτή τη συνεχή επετειολογία. Την ιστορία να την κάνουμε πεδίο γνώσης και σκέψης, και όχι δεκάρικους. Να φύγουμε από την ατμόσφαιρα του μνημόσυνου και να πάμε στην ατμόσφαιρα της γέννας, της δημιουργίας!

Γιατί γνώρισμα ενός ζωντανού λαού δεν είναι πως έχει ιστορία, αλλά πως φτιάχνει ιστορία. Όπως οι έγκλειστοι εκείνης της νύχτας.

17.11.1985