Ότι οι Έλληνες είναι τεχνόφοβοι (ή τεχνοφόβοι – η τεχνοφοβικοί) είναι ένα διαπιστωμένο γεγονός. Από έρευνες, από στατιστικές, από την καθημερινή μας εμπειρία. Μια τελευταία έρευνα (της VPRC για λογαριασμό του Εθνικού Δικτύου Έρευνας και Τεχνολογίας, σε 2.741 ενήλικα άτομα) βγάζει φοβερά νούμερα. Π. χ. οι περισσότεροι δεν βρίσκουν κανέναν σημαντικό λόγο να χρησιμοποιήσουν Η/Υ, ούτε κι αν τους δοθούν δωρεάν μαθήματα ή επιδοτηθεί η αγορά του.
Στην ερώτηση «Γιατί δεν χρησιμοποιείτε ηλεκτρονικό υπολογιστή;» το 42,9% των Ελλήνων μεταξύ 35 και 44 ετών δηλώνει ότι δεν τον χρειάζεται, όπως επίσης και το 34,3% στις ηλικίες 25 με 34. Επιπλέον, το 30,7% των νέων (18-24 ετών) λεει ότι δεν ενδιαφέρεται, ενώ το 52,4% των εφήβων δεν έχει ασχοληθεί ποτέ με ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Ήδη από τις στατιστικές της Eurostat γνωρίζουμε πως είμαστε τελευταίοι στην Ευρώπη και σε χρήση υπολογιστή και σε συνδέσεις με το Διαδίκτυο.
Αλλά χωρίς υπολογιστές και Internet δεν θα μπορέσουμε να περάσουμε ποτέ στην «οικονομία της γνώσης». Θα μείνουμε ουσιαστικά υπανάπτυκτοι (τα «γκαρσόνια της Ευρώπης» που λέγαμε κάποτε).
Πριν ένα μήνα (13.2) είχα θέσει το θέμα στο blog μου (nikosdimou.blogspot.com). Ακολούθησε μεγάλη και ζωηρή συζήτηση που θα την βρείτε εκεί, (αν ανήκετε στο 20% των Ελλήνων που έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο).
Τα ερωτήματα που είχα θέσει είναι:
Α) Γιατί είμαστε τεχνόφοβοι;
Β) Γιατί είμαστε επιλεκτικά τεχνόφοβοι; Π. χ. γιατί δεν φοβόμαστε τα κινητά, ή τα αυτοκίνητα, που είναι κορυφαία τεχνολογικά επιτεύγματα;
Μερικές απαντήσεις:
1. Οι Έλληνες είναι αφόρητα συντηρητικοί. Τους έχουν εκπαιδεύσει – σχεδόν ντοπάρει – να κοιτούν πάντα προς τα πίσω, να λατρεύουν την παράδοση και τους Αρχαίους. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει ο Richard Feynman, που ήρθε στην χώρα μας και μίλησε με πολλούς: «Υπογραμμίζουν με έμφαση το πόσο υπέροχοι ήταν οι αρχαίοι Έλληνες – και πραγματικά ήταν υπέροχοι. Όταν όμως τους πεις: "Ναι, αλλά κοίταξε πόσο πιο μπροστά από τους αρχαίους Έλληνες προχώρησε ο σύγχρονος άνθρωπος" - ρωτάνε: "Τι εννοείς; Τι έλειπε από τους αρχαίους έλληνες"; Συνεχώς υποβαθμίζουν την εποχή τους και εξυψώνουν την παλιά φτάνοντας στο σημείο να θεωρούν την κατάδειξη των σημερινών θαυμάτων ως αδικαιολόγητη έλλειψη εκτίμησης προς το παρελθόν»
2. Οι Έλληνες είναι κομπλεξικοί και ανασφαλείς. Κάτι που δεν καταλαβαίνουν τους κομπλάρει. Κι αντί να κάνουν τον κόπο να το μάθουν, το απορρίπτουν ολοσχερώς.
3. Λόγω ανασφάλειας είναι και καχύποπτοι. Κάτι που έρχεται απέξω και μάλιστα από την καταραμένη Δύση και την ακόμα πιο επικατάρατη Αμερική – δεν πρέπει να είναι καλό πράγμα.
4. Έχουν μάθει να θεωρούν σημαντικό και αξιόλογο μόνο το «πνευματικό» επίτευγμα. Η τεχνολογία είναι για τους μουντζούρηδες. Μια ένσταση που αντιμετωπίζω μόνιμα είναι: «μα πως εσείς, ένας πνευματικός άνθρωπος, ασχολείστε με μηχανές;» Άμα τους πεις ότι η μηχανή είναι επίσης ένα πνευματικό δημιούργημα σε κοιτάνε με κατανόηση και κουνάνε το κεφάλι. Κι ας γράφει ο Στέλιος Ράμφος: «Αντιθέτως προς τα νομιζόμενα, όσο τεχνοδομείται ο κόσμος τόσο πνευματώνεται».
5. Υπάρχει και η αντίσταση των διανοούμενων. Οι διανοούμενοι είναι πάντα συντηρητικοί. Όταν εμφανίστηκε η τυπογραφία αναθεμάτιζαν τον Γουτεμβέργιο. Όταν εφευρέθηκε το τηλέφωνο, έγραφαν πως τώρα θα εκλείψει η ανθρώπινη επικοινωνία. Τα όσα λένε για την τηλεόραση και τα κινητά, τα ξέρετε.
6. Τέλος υπάρχει το περίφημο επιχείρημα της «μοναξιάς». Θα αντιγράψω ένα παλιότερο μου κείμενό μου:
«Συχνά διαβάζω (και ακούω) την κλασική κριτική: οι προσωπικοί υπολογιστές μας απομονώνουν, μας κάνουν αντικοινωνικούς, κλπ. κλπ.
Δεν ξέρω πόσο αληθεύει η κριτική αυτή και πόσο πραγματικά αφορά μόνο στους υπολογιστές – γιατί και ένα βιβλίο, όταν το διαβάζουμε, μας απομονώνει. (Μόνο που εκεί είναι «ευγενής» η μοναξιά, και όχι τεχνολογική). Το ερώτημα που θέλω να θέσω είναι πιο οξύ: γιατί είναι κακό πράγμα η μοναξιά; Τι πειράζει αν απομονώνεται ένας άνθρωπος; Όλα τα μεγάλα δημιουργήματα του ανθρώπου ήταν προϊόντα μοναξιάς – καμία επιτροπή δεν έγραψε έναν Δον Κιχώτη.
Τι περίεργο ιδανικό συλλογικότητας υποβόσκει κάτω από αυτές τις κριτικές! Ο άνθρωπος ξεκίνησε σαν αγέλη και σιγά-σιγά απέκτησε την συνείδηση του εγώ. Κέρδισε την δυνατότητα να σκέπτεται, να νιώθει, να φαντάζεται για τον εαυτό του. Η ατομικότητα είναι μια κατάκτηση, από τις μεγαλύτερες του ανθρώπινου πολιτισμού.
Όταν ακούω τους αντίπαλους της ατομικότητας, διακρίνω αμυδρά πίσω από τις κριτικές τους, ένα σκοτεινό όραμα: μία ολοκληρωτική κοινωνία ομαδικότητας, κάτι σαν την Μαοϊκή ομοιομορφία, όπου όσοι απομονώνονται και σκέπτονται για λογαριασμό τους, χαρακτηρίζονται άτομα ύποπτα και απροσάρμοστα και οδηγούνται κατ’ ευθείαν στα ψυχιατρεία. (Έτσι και τώρα μερικοί προσπαθούν να βγάλουν τρελούς τους χρήστες του Internet).
Λυπάμαι αλλά διαφωνώ: δεν είμαι με το πλήθος, την μάζα, τον όχλο την αγέλη.. Είμαι με το ελεύθερο άτομο. Η ελευθερία συνεπάγεται πάντα μία δόση μοναξιάς. Δεν βλέπω κανένα κακό στο να «απομονώνεται» ένας άνθρωπος. Αντίθετα το βλέπω αναγκαίο και προϋπόθεση για κάθε τι το δημιουργικό».
7. Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα. Οι Έλληνες δεν αντιδρούν σε αυτοκίνητα και κινητά – γιατί δεν τα θεωρούν τεχνολογία, αλλά αξεσουάρ life style! Ούτε τα χρησιμοποιούν τεχνολογικά. Ξέρω ορκισμένους αντίπαλους του υπολογιστή που έχουν τρία κινητά – κι όταν τους πεις ότι και αυτά είναι υπολογιστές, σε κοιτάνε παράξενα...
