Θυμάμαι σε ένα ντοκιμαντέρ - παπούτσια, παπούτσια, παπούτσια.

Η οπτική γωνία από χαμηλά. Στην φωτογραφία, οι Γερμανοί την ονομάζουν Froschperspektive: προοπτική του βατράχου.

Απ' τα ψηλά στα χαμηλά. Κι αντίστροφα. Κοινωνική άνοδος. "Ανέβηκα ψηλά στον κόσμο. Γιατί γεννήθηκα σε υπόγειο." (Congreve).

Το υπόγειό μου έχει φεγγίτη - αλλά δεν έχει θέα.

Μπορώ όμως να φανταστώ τον κόσμο από κάτω.

Το πρώτο αγαθό: Στο ίδιο ύψος (ή και πιο χαμηλά!) με τα μικρά ζώα. Τέλος ο ρατσισμός! Τα σκυλιά σκύβουν να σε δουν, οι γάτες να σε μυρίσουν.

*

Ο κόσμος από κάτω. Ανάποδα.

Μικρά παιδιά κρυβόμασταν κάτω από τη σκάλα, να κοιτάξουμε ψηλά, ανάμεσα στα πόδια των γυναικών.

Μάταιες προσπάθειες. Σκοτάδι κάτω από τις φούστες. Το φως πέφτει, συνήθως, από πάνω.

Κάποτε, πήρα φακό. Αλλά το μυστήριο φωτίστηκε πολλά χρόνια αργότερα.

Κι ακόμα κανείς δεν το έχει εξηγήσει.

*

Πολλά έχουν φθαρεί, λιγοστέψει, αδειάσει, με το χρόνο. Ο σκιερός χώρος, κάτω από τη φούστα, δυναμώνει. Όλο και πιο έντονα, πιο βαθιά, σαγηνεύει.

Είναι άραγε ο δαίμων;

Τι έχω να αντιπαρατάξω στο Μαύρο; Ελάχιστες στιγμές. Την φύση, λίγες φορές. Την τέχνη, περισσότερες. Το σκοτεινό στόμα κάτω από την φούστα, πάντα.

Rosebud το έλεγε ο Orson Welles στον "Πολίτη Καίην". Νεαρό τριαντάφυλλο. (Τι άσχημος ήχος: "μπουμπούκι"!)

*

Η σχισμή στον ροδώνα του Ρουφίνου. "Οία ροδών πολλώ σχιζόμενος ζεφύρω". Το κόκκινο τριαντάφυλλο του Εμπειρίκου:

Σαν κόκκινο τριαντάφυλλο από βροχή βρεγμένο Σαν κόκκινο τριαντάφυλλο τελείως ανοιγμένο.

Το άντρον με τα ρόδα, του Οράτιου.

Quis multa gracilis te puer in rosa perfusus liquidis urget odoribus grato, Pyrrha, sub antro? (Ανακαλύπτω τον Οράτιο. Όσο περνάνε τα χρόνια μ' αρέσουν περισσότερο οι Λατίνοι. Ποιητές της ωριμότητας; Πριν τρεις μήνες περπατούσα στο αγαπημένο του Tivoli - "Tiburni lucus et uda". Περισσότερο απ' όλα με ελκύει η μουσική του στίχου και ο σοφός αισθησιασμός του. Μπορεί ο Κάτουλλος να φωνάζει πιο πολύ τον έρωτα αλλά δεν έχει γράψει τόσο ηδονικούς στίχους.)

*

Το πύρινο φράγμα γύρω, με έχει πραγματικά απομονώσει από τον κόσμο. Έχω έντονη την αίσθηση του ναυαγού. Τέταρτη μέρα καύσωνα - ακούω στο ραδιόφωνο για θερμοπληξίες, πυρκαγιές, βιβλικές εξόδους από τις πόλεις.

Δεν νιώθω τίποτα. Όλα αυτά μπορεί να συμβαίνουν στην Ουρουγουάη. Το μόνο που ξέρω είναι το υπόγειο και γύρω μια κουρτίνα φωτιάς.

*

Απάνθρωπη μορφή δολοφονίας: η γραφειοκρατική. Απρόσωπη, ανεύθυνη. Ο δολοφόνος που σκοτώνει (ακόμα και εν βρασμώ) το ξέρει, το συναισθάνεται, δίνει λόγο στον εαυτό του και στους άλλους. Οι γραφιάδες, που καθυστέρησαν την τοποθέτηση κλιματισμού στα νοσοκομεία ή τα ασθενοφόρα, που δεν τελείωσαν εγκαίρως τα έργα της ύδρευσης - είναι πολλαπλοί δολοφόνοι, αλλά ούτε το συναισθάνονται, ούτε καν το διανοούνται. Ο καθένας τους κοιμάται ήσυχος.

Επικίνδυνη μορφή αλλοτρίωσης του ανθρώπου, η αναγωγή του σε γρανάζι. Στην Ελλάδα αυτό γίνεται τώρα σε βιομηχανική κλίμακα.

*

Αύρα, δροσιά. Ζέφυρος θαλασσινός. Κρύος αέρας, ορεινός, με λεπίδι από πάγο.

Ο λίβας συνεχίζει. Ονειρεύομαι βουνά. Τον Μέλανα Δρυμό, χιονισμένο. Τα Τζουμέρκα και τις εκβολές του Αχελώου. Τον μεγάλο παγετώνα πάνω από το Chamonix. Ποτάμι από ψύχος.

Ο λίβας είναι χειρότερος από άπνοια. Αρνηση πνοής. Σαν να ρουφάει την ανάσα απ'το στήθος σου. Άλλος είναι ο αέρας που αντιπαραθέτει ο Σολωμός στο θάνατο. ("'Ερμα ειν' τα μάτια που καλείς, χρυσέ ζωής αέρα".) Που τον ψάχνει ο Ελύτης στην αρχή και στο τέλος του "Μικρού Ναυτίλου". "...ένας αέρας δυνατός που άξαφνα σταματάει όξω απ' τα λιμάνια. Κι όσοι νογούν, το μάτι τους βουρκώνει."

Ο χρυσός αέρας της ζωής. Ό,τι μας λείπει.

*

Διαβάζω (και μεταφράζω) μια σκέψη του Heine: "Δεν ξέρω πραγματικά αν αξίζω να μου στολίσουν κάποτε το φέρετρο με ένα στεφάνι δάφνης. Δεν έδωσα ποτέ μεγάλη αξία στην ποιητική δόξα - κι αν κανείς επικρίνει τα τραγούδια μου λίγο με νοιάζει. Αλλά ένα σπαθί θα' πρεπε να βάλετε στον τάφο μου. Γιατί στάθηκα γενναίος στρατιώτης στον πόλεμο για την απελευθέρωση του ανθρώπου."

Τι σημασία έχει τι θα βάλουν στον τάφο σου, όταν εσύ δεν θα υπάρχεις! Βρίσκω τόσο αστεία την ενασχόληση των ανθρώπων με τους τάφους, τα επιγράμματα, την υστεροφημία.

Φαίνεται, μας είναι αδύνατο να συλλάβουμε την έννοια της ανυπαρξίας μας. Νομίζουμε, πάντα, πως από κάποια μεριά, θα παρακολουθήσουμε την συνέχεια. Στη θέση του Heine θα προτιμούσα το τραγούδι από το σπαθί. Να το τραγουδάνε νέα παιδιά, που δεν θα ξέρουν ούτε ποιος το έγραψε.

*

Κι όμως κάθε άνθρωπος δικαιούται ένα επιτύμβιο. Φτάνει να το διαβάσει όσο ζει.

Να τι θα' θελα να γράψουν στον τάφο μου: Δεν ξεπουλήθηκε ποτέ! Πέρασε από χώρους άγριους - της διαφήμισης, της διανόησης, της δημοσιογραφίας - χωρίς να κάνει συμβιβασμούς και παραχωρήσεις. Μάταιο. Η Ελλάδα είναι τόσο διεφθαρμένη, που κανείς δεν θα το πιστέψει. Όπως κανείς δεν πίστεψε, τον καιρό που ήμουν επιχειρηματίας, πως έπαιζα μόνο με δικούς μου όρους. Όπως κανείς δεν πιστεύει ότι τα βιβλία μου πουλάνε χωρίς να κάνω τίποτα υπέρ - και πολλά εναντίον.

Μη σώσουν και πιστέψουν. Για τον εαυτό μου υπήρξα τίμιος - για κανέναν άλλον.

*

Σε αυτή τη χώρα δεν υπάρχει φήμη. Μόνο υστεροφημία. Αυτή η χώρα με έχει σακατέψει. Πως λέμε: σεισμόπληκτος, πλημμυρόπληκτος. Εγώ - Ελλαδόπληκτος. Η Ελλάδα - με την ομορφιά και τον παραλογισμό της - έχει περάσει από πάνω μου σαν τραίνο.

Σας την χαρίζω την ειρωνική σας υστεροφημία. Πετάξτε με στα σκουπίδια. Εκεί θα νιώθω πιο άνετα - κοντά σας όπως στη ζωή.

*

Άλλωστε, τα εφήμερα μνημεία, τα ορατά σήματα της νεοελληνικής παρουσίας δεν είναι άλλα από τα σκουπίδια.

Όλοι οι λαοί κρύβουν τα απορρίμματα - εμείς τα προβάλλουμε. Πριν από το χωριό, θα συναντήσεις πάντα την χωματερή...

Τα σκουπίδια κυριαρχούν στην Αθήνα του καύσωνα. Πυρακτώνονται μέσα στις μαύρες σακούλες, λιώνουν σε άμορφη μάζα και, στοιβαγμένα, γίνονται περίεργα γλυπτά σύνολα που διακοσμούν τις γωνίες και τις πλατείες.

Αν περάσει δίπλα σου γυναίκα που φοράει άρωμα, η πρόσμιξη του με καυσαέριο και αναθυμιάσεις σου δίνει τη χαριστική βολή.

*

Κλείνω τους ισολογισμούς μου με την Ελλάδα - και γράφω: ζημία. Έδωσα ό,τι είχα, δεν πήρα πολλά πράγματα.

Μα ούτε κι αυτή, νομίζω, ωφελήθηκε από μένα. Τζάμπα έδινα.

Τώρα πια είναι αργά για να αρχίσω αλλού αλισβερίσι. Θα μείνω εδώ, απόμαχος, συνταξιούχος, τουρίστας.

Έχει λίγες γωνιές που μ' αρέσουν. Μερικά μοναχικά μέρη που ακόμα δεν τα έχουν μολύνει. Κρατάω μυστικό κατάλογο. Κάθε τόσο σβήνω από ένα, αλλά υπάρχουν ακόμα αρκετά.

Και, στο κάτω-κάτω, υπάρχει πάντα το υπόγειο. Μπορεί να με φιλοξενήσει πιο πολύ κι από τη ζωή μου. Περιέχει αποθέματα ανεξάντλητα για γενεές.

*

Το Γατοτάκι κουράστηκε να μετράει τα γράμματα στην οθόνη - κοιμάται χυμένο πάνω στο monitor. Αυτό σίγουρα δεν κάνει καλό στον αερισμό της συσκευής - αλλά μαλακώνει την ψυχή μου.

Και ακίνητο είναι τόσο όμορφο που σε ξαφνιάζει. Πρέπει κάποτε να φωτογραφήσω σωστά αυτές τις σκοτεινές έλικες, τις βαθιές ραβδώσεις. Τώρα που μεγάλωσε και ξεδίπλωσε όλο τον πλούτο των χρωμάτων και σχημάτων του, οι παλιές, παιδικές φωτογραφίες το αδικούν.

Κι η Γατίνα ήταν όμορφη κάποτε (πριν πολλά χρόνια και πολλά κιλά) αλλά τούτο εδώ το έχει φιλοτεχνήσει μεγάλος ζωγράφος.

*

Τρώγοντας ένα μικρό αρωματικό πεπόνι σκέφθηκα: αυτή η εξαίσια λεπτή γεύση, δεν μπορεί να είναι τυχαία. Σίγουρα υπάρχει Θεός. (Όχι κοσμολογική αλλά γευστική απόδειξη.)

Το έχω ξανασκεφτεί αυτό σε παράξενες στιγμές - π. χ. κάνοντας έρωτα. Αυτή η ηδονή που σε διαπερνά ως το κόκαλο πως έγινε; Ποιος συντόνισε τα νευρικά κέντρα, τους ευαίσθητους βλεννογόνους και τους ρυθμούς των οργασμών; Τυχαίες συμπτώσεις και συσπειρώσεις κυττάρων;

(Σαν να φέρεις χίλιες φορές συνέχεια εξάρες!) '

Όχι, σίγουρα, αυτά δεν τα εξηγεί ο νόμος των μεγάλων αριθμών. Αν κάτι μετράνε οι πιθανότητες, τότε ούτε ο εγκέφαλος, ούτε το πεπόνι, ούτε το πέος είναι τυχαία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα.

Κάτι που δεν είναι τυχαίο, έχει σκοπό. Ναι αλλά ποιόν; Από το παράλογο του τυχαίου, δεν προκύπτει ο σκοπός. Ούτε το Ποιος, ούτε το Προς τι μπορούν να αποκρυπτογραφηθούν. (Η επιστήμη μελετάει μόνο το πώς.) Τι νόημα όμως έχει το σύνολο, η ζωή, αυτό το ανακάτωμα ομορφιάς και πόνου, χαράς και φόβου, ελπίδας και θανάτου;

Τείνω πολύ συχνά να υιοθετήσω την άποψη του Σοπενάουερ. Ναι, το σύμπαν έχει σχέδιο και στόχο - μόνο που είναι εναντίον του ανθρώπου. Μια γιγάντια παγίδα - και το σεξ, η ηδονή, η γεύση μόνο δολώματα.

Όποιος επιμένει να βλέπει στον κόσμο περισσότερη ευτυχία από δυστυχία, λέει ο Σ. δεν έχει παρά να παραβάλει την ευχαρίστηση του ζώου που τρώει - με τον πόνο του (ίδιου) ζώου, όταν τρώγεται.

*

Ανεβαίνω από το υπόγειο για να δω το Δελτίο Καιρού στην τηλεόραση.

Κι επειδή ποτέ δεν ξέρω ακριβώς που θα πέσει, υφίσταμαι αυτό το άρρωστο παραλήρημα μη-γεγονότων που ονομάζουν ειδήσεις.

Δεν πρόκειται για το τι έγινε - αλλά για τις ανακοινώσεις κυβερνητικών και κομματικών εκπροσώπων. Δεν υπάρχει είδηση - μόνο άποψη.

Κι αυτοί οι φουσκωμένοι ασκοί που μας κυβερνούν - ή που θέλουν να μας κυβερνήσουν! Τι οίηση! Τι στόμφος! Με ηδονή τους σκέπτομαι τυμπανιαίους, μισοφαγωμένους από τα σκουλήκια.

*

Η τηλεόρασή μας έχει ανακαλύψει το απόλυτο κενό. Είναι η μισή ώρα όπου τα δύο δελτία ειδήσεων επικαλύπτονται.