Ένα εκτενές γράμμα από τον Κ. Κ.: μου θέτει το εξής ερώτημα. Αφού ζούμε σε περιβάλλον εθνικιστικό, δεν είμαστε υποχρεωμένοι για να επιβιώσουμε να αντιδράσουμε ανάλογα; Γράφει: «όπως ένα περιβάλλον ζούγκλας σε αναγκάζει να φερθείς  ως ζώο, έτσι και ένα εθνικιστικό περιβάλλον (Τουρκία, Αλβανία, FYROM) σε αναγκάζει να συντηρήσεις
εθνικιστικές πρακτικές (έως σημείου εθισμού)». Αναρωτιέται αν μπορεί να επιζήσει κανείς ακυρώνοντας τους μύθους και τα ζωτικά ψεύδη και κραδαίνοντας για σημαία την αλήθεια. Αυτό ρωτάει δεν αδυνατίζει την στάση μας;

Και συμπεραίνει: Γι αυτό… «αν και σε προσωπικό επίπεδο συμφωνώ με τις διαπιστώσεις
σας (και τηρώ την ανάλογη κριτική στάση απέναντι στους μύθους αυτούς στην
προσωπική μου ζωή), δε θεωρώ καθόλου αυτονόητο ότι θα δρούσα ανάλογα αν
είχα τη σχετική συλλογική ευθύνη».

Η απάντησή μου:

Είναι αλήθεια πως στο θέμα αυτό υπάρχει ένας φαύλος κύκλος - τον είδαμε και
πρόσφατα με το πόσο ανέβασε το εθνικιστικό της παραλήρημα η FYROM
αντιδρώντας στην δική μας αδιαλλαξία.

Αλλά πρέπει να σκεφθούμε πως κάθε τέτοιος κύκλος έχει μία αρχή (γεωμετρικά
παράδοξο, αλλά αληθές). Νομίζω πως είμαστε το πιο επιθετικό κράτος της
περιοχής. Ίσως γι αυτό είμαστε και το μόνο που έχει πολλαπλασιάσει την
έκτασή του.

Επιθετικές κινήσεις εναντίον των Τούρκων τέσσερις: 1897, 1912, 1922, 1974 στην
Κύπρο (ουσιαστικά από το 64 έσφαζε η ΕΟΚΑ Β΄). Επίσης το FIR Αθηνών είναι σαφώς
επιθετική τοποθέτηση.

Άρα: Δεν αντιδρούμε απλώς στον εθνικισμό των άλλων, αλλά παράγουμε κι εμείς
αρκετό πρωτογενή...

Όσο για το αν μπορεί να επιβιώσει κανείς χωρίς μύθους – δεν βλέπω πού είναι το πρόβλημα. Στις αντιπαραθέσεις οι αφιονισμένοι φανατικοί δεν έχουν κανένα πλεονέκτημα – μάλλον μειονεκτούν. Κερδίζουν οι ψύχραιμοι και μεθοδικοί. Πρόσφατο παράδειγμα: χάσαμε την υπόθεση για το όνομα της Μακεδονίας λόγω φανατισμού και αδιαλλαξίας. Και εκλιπαρούμε τώρα (αφού την έχει πια αναγνωρίσει όλη η υφήλιος) να μας δοθεί το όνομα το οποίο μας είχε προσφερθεί πριν 16 χρόνια (στο πακέτο Πινέιρο).