Πρόταση: να καταργήσουμε την μάθηση (και φυσικά την απομνημόνευση) και να καλλιεργήσουμε δύο πράγματα: α) κριτική σκέψη (με μπόλικη αμφισβήτηση) και β) ευαισθησία (άνοιγμα στην τέχνη).

Η μεγάλη επανάσταση της Νέας Παιδείας θα αφορά την φιλοσοφία της. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου, η παιδεία δεν έχει κανένα λόγο να είναι μάθηση, δεδομένου ότι τα γνωστικά αντικείμενα είναι όλα συνεχώς παρόντα και θα αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού (η και μία φραστική εντολή) για να πληροφορηθούμε το σημείο τήξεως του αργύρου ή την ημερομηνία της μάχης του Μάντζικερτ.

Η τεχνολογία έχει κάνει την πληροφορία προσιτή και φθηνή. Αν υπάρχει σήμερα κίνδυνος δεν είναι από έλλειψη γνώσεων αλλά αντίθετα, από τον υπερβολικό πληθωρισμό τους. Αυτό που προφανώς μας χρειάζεται είναι περισσότερη κρίση.

Στο σχολείο του 21ου αιώνα, ο δάσκαλος-εξουσία πρέπει να μετεξελιχθεί σε δάσκαλο-σύντροφο. Ο δάσκαλος-αυθεντία σε δάσκαλο-ερευνητή. Όταν ο κάθε μαθητής θα έχει στο θρανίο (ή στο χέρι του) του ένα τερματικό με πρόσβαση στο Internet, η απόκτηση γνώσεων θα είναι πανεύκολη. Αυτό που θα έχει σημασία θα είναι η επιλογή, αξιολόγηση, επεξεργασία και αξιοποίηση της πληροφορίας. Άρα ο δάσκαλος δεν θα είναι η πηγή αλλά το φίλτρο της γνώσης.

Σήμερα το σχολείο γεμίζει τα παιδιά γνώσεις, είτε άχρηστες - είτε άκαιρες, που το παιδί δεν είναι σε θέση να τις αφομοιώσει και να τις χρησιμοποιήσει. Πως θα ήταν αν, αντί για περιεχόμενο, το μαθαίναμε να αναζητά;

Βλέπω τα σημερινά παιδιά - και μάλιστα τα προνομιούχα, αυτά που προέρχονται από οικογένειες με οικονομική άνεση - να επιδίδονται σε ένα ανηλεή αγώνα μάθησης, σε ένα μαραθώνιο σχολικών και ιδιωτικών μαθημάτων, που δεν τους αφήνει χρόνο ούτε να σκεφθούν ούτε να έρθουν σε επαφή με την πραγματικότητα. Αν όμως το νέο παιδί δεν βρίσκει χρόνο να αποκτήσει εμπειρίες και να τις οργανώσει με την σκέψη του, όσα πτυχία και να αποκτήσει θα παραμείνει ένας πολυμαθής ηλίθιος . Την βασική πρόκληση της ζωής - την επίλυση προβλημάτων - δεν θα μπορεί να την αντιμετωπίσει.

“Life is problem solving” είχε γράψει ο Karl Popper. Στον Δαρβινικό αγώνα της ζωής η επιβίωση (των καλύτερων) γίνεται με την επίλυση των προβλημάτων και την προσαρμογή στις καταστάσεις. Όταν παρουσιαστεί το πρόβλημα δεν ωφελεί σε τίποτα να του παρουσιάσεις ένα πτυχίο…

Το βασικό χαρακτηριστικό της αυριανής κοινωνίας θα είναι ο ανοιχτός χαρακτήρας της. Ανοιχτός για το καλύτερο και για το χειρότερο. Οι παραδοσιακές δομές, οι κατεστημένες τάξεις, οι ιεραρχίες, θα ανατρέπονται και θα αναθεωρούνται κάθε στιγμή. Η βασική απαιτούμενη αρετή για την επιβίωση θα είναι η κινητικότητα. Όσοι μένουν ακίνητοι θα καταποντίζονται. Ήδη ζούμε αυτή την εξέλιξη.

Η ανοιχτή σκέψη είναι προϋπόθεση επιβίωσης στην ανοιχτή κοινωνία. (Ανοιχτή σκέψη: σκέψη χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς παραδοχές, χωρίς δογματικές αγκυλώσεις).

Πρέπει να αντλήσουμε ένα νέο εκπαιδευτικό πρότυπο από την επιστήμη και την τέχνη, που συνεχώς πειραματίζονται, αμφισβητούν δημιουργούν και διορθώνουν. Το πρότυπο αυτό δεν θα βασίζεται στην μάθηση αλλά στην άσκηση της κριτικής και προσληπτικής ικανότητας. Δεν θα θεσπίζει κλειστά πλαίσια αλλά αντίθετα θα διευκολύνει το άνοιγμα νέων. Δεν θα είναι στατικό αλλά δυναμικό. Δεν θα εδράζεται στην βεβαιότητα αλλά θα κάνει ανεκτή την αβεβαιότητα. Θα ενθαρρύνει την αναζήτηση, την απορία, την αμφισβήτηση.

Μόνο ένα τέτοιο πρότυπο μπορεί να βοηθήσει τον νέον άνθρωπο να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της σημερινής και της αυριανής κοινωνίας.