Συχνά έχω κατηγορηθεί (συνήθως από τους επιμελητές και διορθωτές των βιβλίων μου) ότι χρησιμοποιώ την γλώσσα «με το αυτί» - δηλαδή όπως μου ακούγεται σωστά, χωρίς να προσέχω ιδιαίτερα τους κανόνες της γραμματικής. Ένας αναγνώστης από την Θεσσαλονίκη, ο κ. Β. Ε., βρήκε ένα λάθος στην αρχική μου σελίδα και μου το έγραψε. Παραθέτω την αλληλογραφία μας:

Β.Ε.: Πολύ καλός ο δικτυακός σας τόπος, και από άποψη περιεχομένου, αλλά και από άποψη αισθητικής. Θα ήθελα ωστόσο, με κάθε εκτίμηση, να σας επισημάνω ένα ορθογραφικό λάθος που ανακάλυψα στην πρώτη σελίδα. Γράφετε "πρόσθεσα" αντί για "προσέθεσα". Φυσικά είναι λογικό να υπάρχουν κάποια λάθη σε οποιοδήποτε κείμενο, τα οποία πολλές φορές χρειάζονται ένα άλλο μάτι για να τα ανακαλύψει, εφόσον συνήθως, από κεκτημένη ταχύτητα, δε γίνονται πάντα αντιληπτά από τον ίδιο το συντάκτη του κειμένου, σε δεύτερη ανάγνωση.

Ν.Δ.: Ευχαριστώ για το μήνυμα. Τυπικά και γραμματικά έχετε δίκιο - όμως, στην καθομιλούμενη κοινή, ο τύπος "πρόσθεσα" έχει ήδη σχεδόν καθιερωθεί. Αντίθετα το "προσέθεσα" δίνει ένα χαρακτήρα λογιότητας και ακαμψίας στην έκφραση. Η γλώσσα κινείται και διαμορφώνει η ίδια τους κανόνες της...

Β.Ε.: Δυστυχώς, στην καθομιλουμένη έχουν καθιερωθεί, λόγο άγνοιας των περισσοτέρων, πολλοί λανθασμένοι τύποι, όπως για παράδειγμα το "τρισδιάστατος" αντί του σωστού "τριδιάστατος" (αναφέρω το συγκεκριμένο παράδειγμα γιατί το είχατε επισημάνει σε παλαιότερο σας άρθρο στο RAM). Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως θα πρέπει να υιοθετούνται αυτοί οι λανθασμένοι τύποι και από όσους γνωρίζουν ότι είναι λανθασμένοι, απλά και μόνο γιατί τους χρησιμοποιεί η πλειοψηφία. (Στην Θεσσαλονίκη πολλοί μπερδεύουν το "μου" με το "με", στην Αθήνα αντίστοιχα στον παρατατικό βάζουν κατάληξη "-αγα" αντί για "-ούσα", π.χ. "πέρναγα" αντί για "περνούσα", αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να θεωρήσουμε τα παραπάνω σωστά επειδή είναι καθιερωμένα.)

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, εφόσον ο αόριστος του "θέτω" είναι "έθεσα", ο αόριστος του "προσ-θέτω" δεν μπορεί παρά να είναι "προσ-έθεσα", και σε καμία περίπτωση "πρόσ-θεσα".

Τα παραπάνω τα λέω με όλο τον απαραίτητο σεβασμό προς το πρόσωπό σας, και λόγω της διαδρομής σας αλλά και λόγω διαφοράς ηλικίας.

Ν. Δ.: Από την στιγμή που κάτι «έχει καθιερωθεί στην καθομιλουμένη», όπως γράφετε, τότε γίνεται σωστό. Ο κανόνας θα αλλάξει στην επόμενη γραμματική αναθεώρηση. Την γλώσσα δεν την φτιάχνουν οι γραμματικοί αλλά εκείνοι που μιλάνε και γράφουν. Οι γραμματικοί έρχονται εκ των υστέρων, καταγράφουν τις αλλαγές και τις κωδικοποιούν σε κανόνες... Το «απλά και μόνο γιατί τους χρησιμοποιεί η πλειοψηφία» είναι αρκετό για να καθιερώσει ένα γλωσσικό τύπο. Το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης δεν είναι ενδεικτικό - πρόκειται για τοπική ιδιομορφία (κάτι σαν διάλεκτος).

                                                                 *

Αυτή ήταν η (ως τώρα) ανταλλαγή μηνυμάτων. Δέχομαι ότι η επισήμανση του ευγενικού μου αναγνώστη ήταν ορθή και ότι κάνω λάθος. Αλλά, τελικά, θέλω να διατηρήσω το δικαίωμα της ιδιότυπης έκφρασης. Ακολουθώ (αν θέλετε, με το αυτί) τον προφορικό λόγο – και σε αυτόν ποτέ δεν θα έλεγα «μου έδωσαν δέκα ευρώ, προσέθεσα και άλλα τρία…».

Και με αυτή την προφορική αμεσότητα επιθυμώ να απευθύνομαι και στους αναγνώστες των σελίδων μου…