Το περασμένο μου άρθρο προκάλεσε ερωτήσεις. Πόσο Ευρωπαίος μπορείς να νιώσει κάποιος;

Σωστό το ερώτημα. Και επίκαιρο, στην εποχή των ευρωσκεπτικιστών. Αυτό που σήμερα λείπει περισσότερο από την Ευρώπη είναι η αίσθηση του «ανήκειν». Μία ευρωπαϊκή ταυτότητα. Μία διαφορετική θεώρηση της γηραιάς ηπείρου, όχι μόνο σαν οικονομικής ή διακρατικής ένωσης – αλλά σαν γειτονιάς, σαν τόπου κοινού, σαν πατρίδας. Οι περισσότερες αντιδράσεις στην διακυβέρνηση των Βρυξελλών οφείλονται στην αίσθηση ότι μας κυβερνούν «κάποιοι ξένοι».

Και δεν μιλάω μόνο για τους Έλληνες. Ήδη όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόπερσι πήρε το Νόμπελ  Ειρήνης, είχα πει στο Σπήγκελ ότι αυτό έπρεπε να της είχε δοθεί στην εποχή του Σμιτ, του Μιτεράν, του Ντελόρ. Τότε είχε αρχίσει να απογειώνεται η Ένωση σαν ιδέα και σαν πατρίδα. Μετά ήρθαν ανέμπνευστοι γραφειοκράτες και η πνοή χάθηκε. Η κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση, που μόλις είχε αρχίσει να δημιουργείται, ξεχάστηκε.

Πιστεύω ότι πρέπει να προωθηθεί άμεσα η Ευρωπαϊκή ιδέα. Πώς θα γίνει αυτό; Μα, όπως έγινε και η ομογενοποίηση των εθνικών κρατών: Μέσα από την παιδεία. Πώς σφυρηλατήθηκε η εθνική ταυτότητα κάθε κράτους; Μέσα από την διδασκαλία της ιστορίας. Όποιος έχει δει ή διαβάσει την «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου, γνωρίζει τι αταίριαχτο μωσαϊκό από φυλές, μειονότητες και γλώσσες ήταν η Ελλάδα μετά την Επανάσταση. Ούτε να συνεννοηθούν μεταξύ τους δεν μπορούσαν οι Έλληνες. Κι όμως χάρη στην ενιαία παιδεία έγιναν ομοιογενές έθνος. (Βόηθησαν βέβαια οι ανταλλαγές πληθυσμών και μερικές ...μίνι εθνοκαθάρσεις).  

Γι αυτό πρέπει να αλλάξουν τα βιβλία ιστορίας σε όλα τα σχολεία της Ευρώπης και να εμπλουτισθούν με άφθονη ευρωπαϊκή ύλη. Μέσα από την αίσθηση ενός κοινού γίγνεσθαι, μίας υπερεθνικής εξέλιξης, θα κερδηθεί η ταυτότητα του ευρωπαίου. Μόνο έτσι θα καταπολεμηθεί η αδιαφορία, ο εθνικισμός και ο ευρωσκεπτικισμός.

Ιδιαίτερα στη χώρα μας που για αιώνες έζησε στο περιθώριο της Ευρώπης, που δεν συμμετείχε στις μεγάλες ευρωπαϊκές κινήσεις (Αναγέννηση, Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμός) μία τέτοια αλλαγή είναι βασική και αναγκαία. Πρέπει να νιώσουμε κομμάτι της Ευρώπης.

Κι αν ρωτούσε κανείς «γιατί;» θα του έλεγα ότι καμία χώρα στον κόσμο, και η πιο δυνατή, δεν είναι πια αυτάρκης – καμία δεν μπορεί να επιβιώσει μόνη της. Κι αν ξαναρωτούσε «γιατί στην Ευρώπη;» θα του έδινα ένα χάρτη και ένα λεξικό όπου θα έβλεπε πως το όνομα της Ευρώπης είναι ελληνικό.