Ο Οδυσσέας Ελύτης με τιμούσε με την φιλία του. Από την σχέση αυτή γεννήθηκαν εμπειρίες, κείμενα, αλλά και...φωτογραφίες. Μία από αυτές έχει κάνει τον γύρο του κόσμου, έχει δημοσιευθεί δεκάδες φορές σε ελληνικά και ξένα Μέσα, κι έχει κάνει τον δημιουργό της πλούσιο σε...αγανάκτηση, για την συστηματική αποσιώπηση του ονόματός του.
Ο Ελύτης δεν είχε καλές φωτογραφίες. Οι τελευταίες ήταν κάτι σκληρές με φλας από το Νόμπελ. Αρκετές φορές του είχα προτείνει να τον φωτογραφίσω. «Άσε,» μου έλεγε, «δεν βγαίνω καλά, στήνομαι και παγώνω. Για να μη σου πω ότι καίω και τα φιλμ». Και μου είχε αναφέρει μυθικούς φωτογράφους στη Γαλλία, που απέτυχαν.
Έτσι ξαφνιάστηκα όταν το καλοκαίρι του 1990 με πήρε τηλέφωνο και μου ζήτησε να τον φωτογραφίσω. Έμενε τότε στο Πόρτο Ράφτη, στην έπαυλη του Τάκη Χορν, που ήταν κοινός φίλος. Πήγα με όλα μου τα σύνεργα. Η κατάρα αποδείχθηκε αληθής. Η ολοκαίνουργια Nikon F4 που μόλις είχα φέρει από το Λονδίνο, έπαθε μία σπάνια βλάβη και ενώ έδειχνε ότι λειτουργεί, δεν έβγαλε τίποτα. Ευτυχώς η F3 και μία compact δούλεψαν σωστά. Δημιουργήθηκε έτσι ένα υλικό από περίπου πενήντα καλές λήψεις. (Οι πρωτότυπες διαφάνειες και τα αρνητικά βρίσκονται στο φωτογραφικό μου αρχείο – Μουσείο Μπενάκη).
Τις φωτογραφίες τις ξέρετε σίγουρα. Πρωτοδημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Φωτογράφος» (τεύχος 6, 1990) και μετά πολλές φορές σε ελληνικά και ξένα έντυπα. Εμφανίζεται ο ώριμος Ελύτης με ναυτικό πηλίκιο, τις περισσότερες φορές μόνος, με την σύντροφό του Ιουλίττα ή – σε λίγες – με τον Χορν. Η δημοφιλέστερη λήψη είναι αυτή που δημοσιεύεται εδώ, με το ζευγάρι στο ηλιοβασίλεμα.
Τα πορτρέτα του Ελύτη με έκαναν να διαπιστώσω πόσο ανυπεράσπιστος είναι ένας φωτογράφος στην Ελλάδα. Φυσικά δεν περίμενα να πληρωθώ γι αυτά – ήταν δώρο στον μεγάλο ποιητή και ακριβό φίλο. Αλλά ο νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα επιβάλλει να αναγράφεται πάντα το όνομα του φωτογράφου.
Ποιος νόμος; Οι ξένοι βέβαια δεν τύπωναν αν δεν έπαιρναν ενυπόγραφη άδεια. Εδώ, μέχρι και σε εξώφυλλο βιβλίου χρησιμοποιήθηκαν, χωρίς αναφορά.
Οι περισσότερες δημοσιεύσεις στον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη. Παλιότερα στο «Βήμα» η γνωστή φωτογραφία του ζευγαριού, σαλόνι ολοσέλιδο. Μετά από διαμαρτυρία μου, την άλλη εβδομάδα, συγγνώμη «εντός πλαισίου». Άλλη συγγνώμη αργότερα από την Μικέλα Χαρτουλάρη στα ΝΕΑ. Κι όμως, στα σημερινά ΝΕΑ του Σαββατοκύριακου (1.11.), βινιέτα στο εξώφυλλο και μέσα μεγάλη η ίδια φωτογραφία, ορφανή. Και μία μικρότερη, στην επόμενη σελίδα, επίσης.
Αναρωτιέμαι: μετά από τόσες διαμαρτυρίες και συγγνώμες, είναι δύσκολο να σημειώσει κάποιος στο αρχείο του ΔΟΛ, ότι οι φωτογραφίες αυτές έχουν δημιουργό και δικαιώματα;
ένα άρθρο των πρωταγωνιστών
