Στον τοίχο κάποιος είχε γράψει με σπρέι : ΚΑΤΩ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ!

Δεν διευκρίνιζε όμως - κατανάλωση τίνος πράγματος. Κατανάλωση ψωμιού; Όχι βέβαια. Ούτε βιβλίων, φαντάζομαι, ούτε μουσικής. Αλλά τότε - στερεοφωνικών συγκροτημάτων; Και η μουσική που θα παίζεται;

Ίσως εννοεί: κάτω η κατανάλωση των περιττών. Αλλά ποιος ορίζει τα απαραίτητα;

Τι περίεργη εποχή: το σλόγκαν (το πιο αντιπνευματικό πράγμα) στην υπηρεσία του πνεύματος.

Ένα σλόγκαν έχει πάντα άδικο. Δεν μπορείς σε πέντε λέξεις να κλείσεις την αλήθεια. Ουσία του σλόγκαν είναι η αφαίρεση, η μονομέρεια, η διαστροφή.

ΚΑΤΩ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ!

Διαβάζει η νοικοκυρά που δεν τρώει πια τα χέρια της στην μπουγάδα επειδή πήρε πλυντήριο.

Διαβάζει ο μεσόκοπος έμπορος, που μετά την οκτάωρη ορθοστασία ξεκουράζεται στην καινούρια ανατομική πολυθρόνα του. Διαβάζει ο πιτσιρίκος που γυαλίζει το ολοκαίνουριο ποδήλατο του – και δεν καταλαβαίνουν τίποτα.

Αχ, κύριε, επαναστάτη του αεροζόλ, γι' αυτούς θα ήσουν σαφέστερος αν έγραφες : ΚΑΤΩ Η ΕΥΤΥΧΙΑ. Γιατί οι άνθρωποι χαίρονται όταν καταναλώνουν. (Ξέρω, αυτή την ευτυχία την αμφισβητείς!).

Και θα ήσουν όχι μόνο σαφέστερος, αλλά και πιο ειλικρινής. Δεν πολεμάς την κατανάλωση - την ευτυχία πολεμάς. (Έστω: την ευτυχία των άλλων). Και θέλεις να τους την πάρεις.

Όμως ρώτησες τη νοικοκυρά τι ανακούφιση της έδωσε το νέο πλυντήριο; Ρώτησες έναν υπάλληλο πόσο χάρηκε το ταξίδι των διακοπών του; Ρώτησες μια κοπέλα πόσο τη γέμισε το νέο της φόρεμα;

Όχι βέβαια, δεν ρωτάς. Αλίμονο, να λαμβάναμε υπόψη τις γνώμες των άλλων. Σαν νέος Σαβοναρόλα καταδικάζεις κάθε κατανάλωση! Πάει να πει: καταδικάζεις τη ζωή. Γιατί ζω σημαίνει καταναλίσκω (έστω και... κουλτούρα)..

Όλες οι κοινωνίες της ιστορίας “καταναλωτικές” ήτανε. Και όπου δεν ήταν έντονα καταναλωτικές, δεν είναι επειδή οι άνθρωποι δεν είχαν επιθυμίες - αλλά επειδή δεν υπήρχε η δυνατότητα να εκπληρωθούν. Τώρα, χάρη στην τεχνολογία, η “κοινωνία της αφθονίας” (άλλος θετικός όρος, που τον γυρίζουμε σε αρνητικό) δίνει σε περισσότερους ανθρώπους τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν περισσότερες ανάγκες. Αυτή είναι η “καταναλωτική κοινωνία”. Παλιά, την κατανάλωση την κάνανε μόνον οι πλούσιοι. Μόνον αυτοί είχαν τις μεγάλες ανέσεις και τις έντονες απολαύσεις. Τώρα μπορούν όλοι να συμμετέχουν - όλο και περισσότερο. Η ευτυχία απλώνεται δημοκρατικά. Κι αυτό λοιπόν είναι κακό;

Ίσως μου αντιτάξεις πως οι “υλικές” απολαύσεις δεν είναι ευτυχία. Πρώτα απ' όλα, τι θα πει υλικές απολαύσεις; Ποτέ δεν κατάλαβα τι σημαίνει αυτός ο όρος του Κατηχητικού. Όλες οι απολαύσεις είναι ίδιες. Ψυχικές (γιατί στην ψυχή μας τις νιώθουμε), αλλά και αισθησιακές (γιατί με τις αισθήσεις μας τις αντιλαμβανόμαστε). Αν, φίλε καλλιτέχνη του αεροζόλ, είσαι φανατικός καλόγερος, θα καταλάβαινα το “Κάτω η κατανάλωση”.

Αλλά υποψιάζομαι πως δεν είσαι... Πίσω από την καταδίκη της καταναλωτικής κοινωνίας κρύβεις δύο πανάρχαιες, ανομολόγητες τάσεις. Τον πουριτανισμό και τον ολοκληρωτισμό.

Για τον πουριτανισμό δεν χρειάζεται να πω πολλά. Είναι φανερό πως οι νέοι Σαβοναρόλες υποπτεύονται την ηδονή, αμφισβητούν την απόλαυση, μισούν την ευτυχία. Το πρότυπο του ιδανικού ανθρώπου, που έχουν μέσα τους, είναι του ασκητή, του διανοούμενου, του “φυσικού” ανθρώπου.

Ο ολοκληρωτισμός πάλι, υπάρχει πάντα, μέσα σε κάθε “θέση”, που πρεσβεύει πως η πλειοψηφία δεν ξέρει τι θέλει. Δεν υπάρχει αντίρρηση (κι ο ίδιος ο αντικαταναλωτής θα το δεχότανε) πως η συντριπτική πλειονότητα του κόσμου θέλει την ευτυχία. Πως αν έδιναν στους ανθρώπους την επιλογή ανάμεσα σε μια Σπαρτιατική ζωή λιτή, σκληρή και αυστηρή και σε μια Συβαριτική δυνατότητα ανέσεων και απολαύσεων, οι περισσότεροι θα διάλεγαν τη δεύτερη. Έστω κι αν αυτό σήμαινε πως θα έπρεπε να εργάζονται περισσότερο, για να ικανοποιούν τις ανάγκες τους.

"Ε! λοιπόν, ο επαναστάτης του αεροζόλ δεν αναγνωρίζει στην πλειοψηφία το δικαίωμα να αποφασίζει για τη ζωή της. θέλει να μας “αναμορφώσει”, να μας “βελτιώσει”, να μας “σώσει”. (Από τους σωτήρες ποιος θα μας σώσει;).

Αλίμονο, όμως, δεν θα χρειασθεί! Η καταναλωτική κοινωνία γκρεμίζεται από μόνη της. Όχι από τις εσωτερικές της αδυναμίες - αλλά από τις δικές μας βλακείες. Από την απληστία των κυρίων του ΟΠΕΚ. Από τον (ακήρυχτο) νομισματικό και εμπορικό πόλεμο των μεγάλων. Από την αδιαφορία των πλούσιων λαών για τους φτωχούς. Από τη σπατάλη και την κακή οργάνωση των πόρων. Από τα λάθη στην οικονομική πολιτική. Από τη συνεχιζόμενη αιμορραγία των εξοπλισμών. Και κυρίως: από την έλλειψη παγκόσμιας συνεργασίας.

Και μη μου πείτε πως για όλα αυτά φταίει η καταναλωτική κοινωνία: Το κακό μας το κεφάλι φταίει. Που ενώ πρώτη φορά έχουμε τα μέσα για τη συνολική ευμάρεια μπερδευόμαστε πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά και πνιγόμαστε σε ένα ποτήρι νερό!

Γιατί πραγματικό πρόβλημα δεν προέκυψε ακόμη. Ενέργεια υπάρχει άφθονη, σε ποικίλες μορφές (μόνο γίνεται κακή χρήση, κατανομή και... τιμολόγηση). Οι πρώτες ύλες του πλανήτη αφθονούν για εκατοντάδες χρόνια, ενώ, παράλληλα, ετοιμάζονται τα υποκατάστατα. Ο πληθωρισμός είναι περισσότερο αποτέλεσμα κακής οικονομικής πολιτικής (και μαζικής ψυχολογίας) παρά αντικειμενικών συνθηκών (αλλιώς πως γίνεται χώρες με ίδιο οικονομικό “περιβάλλον” να έχουν τεράστιες τιμαριθμικές διαφορές;). Η ρύπανση, η μόλυνση κτλ. ελέγχονται ήδη σε πολλές χώρες.

Και θα ήταν ωραία η τέλεια καταναλωτική κοινωνία! Όπου όλοι θα μπορούσαν να καταναλίσκουν ελεύθερα ό,τι τους κάνει κέφι (και χωρίς να καταναλίσκονται οι ίδιοι). Ωραία και με τα ελαττώματα της και τις υπερβολές της (ανθρώπινες κι αυτές, όπως ανθρώπινη μοιάζει κάθε κοινωνία της ελεύθερης απόλαυσης, αν τη συγκρίνεις με τις αυταρχικές κοινωνίες του δελτίου). Αλλά εμείς οι άνθρωποι είμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας. Πριν ακόμη απολαύσουμε, αρχίζουμε να γκρεμίζουμε.

Αν δε βαφτεί αυτός ο τοίχος, φοβάμαι πως σε λίγα χρόνια κανείς δεν θα καταλαβαίνει τι σημαίνει η φράση :ΚΑΤΩ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ!