Η επανάσταση του 20ου αιώνα

Όταν ήμουν παιδί διαβάζαμε στα ψιλά των εφημερίδων για «μεγάλο λιμό στην Αφρική» ή για «καταστρεπτικό σεισμό στην Περσία» κουνάγαμε το κεφάλι και σηκώναμε τους ώμους. Το πολύ μία αστραπή λύπης για τα θύματα και μετά η καθημερινότητα.

Κανείς δεν σκέφθηκε ποτέ να κάνει κάτι για αυτούς τους ανθρώπους. Ούτε τότε ούτε και παλιότερα.

Νομίζω πως το κορυφαίο επίτευγμα του 20ου αιώνα – και ορόσημο για την ηθική εξέλιξη της ανθρωπότητας (ίσως πιο σημαντικό κι από τον Χριστιανισμό) είναι η δημιουργία και η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.

Ο Σωκράτης ζούσε σε έναν κόσμο γεμάτο δούλους – πουθενά δε φάνηκε αυτό να τον ενοχλεί. Ο Βούδας μίλησε για την συμπόνια και ο Χριστός για την αγάπη, οι περισσότεροι άνθρωποι συνέχισαν να είναι εξίσου απάνθρωποι όπως και πριν. Μάλιστα οι μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, αντί να φέρουν ανθρωπιά, σκότωσαν, βασάνισαν και κατέστρεψαν ακόμα περισσότερο. Ο Χριστιανισμός συμβίωσε με την δουλεία για δυο χιλιετίες.


Όμως, στο δεύτερο μισό του 20 αιώνα, δημιουργήθηκαν πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις που προσφέρουν επείγουσα ιατρική φροντίδα, τρόφιμα, αρωγή και περίθαλψη, που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των μειονοτήτων, συμπαρίστανται στους πολιτικούς κρατούμενους, κι αντιμάχονται την καταστροφή του περιβάλλοντος. Βρίσκονται στα πιο απρόσιτα σημεία της γης, βοηθάνε με κίνδυνο της ζωής των μελών τους, σπεύδουν με απίθανη ταχύτητα - πριν ακόμα ο υπόλοιπος κόσμος μάθει για το κακό, αυτοί είναι ήδη εκεί.

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις της εποχής μας εφαρμόζουν στην πράξη πολλές ηθικές αρχές που, ως τότε, έθαλλαν μόνο στα βιβλία. Το «αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν» δεν σημαίνει τίποτα, αν δεν μπορείς να του απαλύνεις τον πόνο.

Μια βασική διαφορά από παλιότερες φιλανθρωπικές ή ιεραποστολικές πρωτοβουλίες είναι πως η βοήθεια δεν χορηγείται ούτε σαν ελεημοσύνη, ούτε σαν τρόπος προσηλυτισμού. Τα κίνητρα που την ωθούν δεν εδράζονται τόσο στο συναίσθημα – όχι πως δεν παίζει ρόλο και αυτό – όσο στον ορθό λόγο. Είναι απόρροια της θεωρίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που βασίζεται στον ανθρωπισμό του Διαφωτισμού.
Σήμερα παρουσιάζεται (18:00, Fnac, The Mall) το βιβλίο του Οδυσσέα Βουδούρη «Μακριά και Δίπλα μας». Είναι ένα οδοιπορικό σε 20 χώρες (αρχίζει με Σαλβαδόρ το 1989 και τελειώνει με Αφγανιστάν το 2004) του χειρουργού και προέδρου των Ελλήνων «Γιατρών Χωρίς Σύνορα». Περιέχει φωτογραφίες (μερικές αβάσταχτα σκληρές) και ημερολογιακές σημειώσεις. Είναι αξιόλογο γιατί έχει δομηθεί με αυστηρά ντοκουμενταρίστικο τρόπο. Απλό, λιτό και άμεσο, δείχνει το τεράστιο μέγεθος των προβλημάτων και τις προσπάθειες για λύση.

Όποιος θέλει να είναι άνθρωπος, θα έπρεπε, κάθε βράδυ, πριν κοιμηθεί, να ρίχνει μία ματιά σε αυτό το βιβλίο. Ο ύπνος του δεν θα είναι μακάριος – αλλά ίσως κάποια στιγμή αποφασίσει να κάνει και αυτός κάτι.


Περισσότερα για το θέμα στο δοκίμιό μου "Το Νέο Διεθνές Ήθος" ΕΔΩ