Ποιος είναι εναλλακτικός;

O όρος, μετάφραση από το ξένο alternative, χρησιμεύει για να καταδείξει αυτό που διαφέρει, που ξεχωρίζει, που διαφοροποιείται από τους κυρίαρχους τρόπους. Έτσι π. χ. μιλάμε για εναλλακτική ιατρική, εννοώντας όλες τις μεθόδους θεραπείας που δεν ανήκουν στην κλασική ιατρική, για εναλλακτικές πηγές ενέργειας, που περιλαμβάνουν την αιολική και την ηλιακή.

Και ποιος θα ήταν ο «εναλλακτικός άνθρωπος»; Αυτός που διαφέρει, ξεχωρίζει, διαφοροποιείται. Αυτός που κολυμπάει κόντρα στο ρεύμα. Anti mainstream.

Εδώ όμως καραδοκεί ένα παράδοξο. Το ρεύμα δεν είναι πάντα το ίδιο, δεν κουβαλάει όμοιο περιεχόμενο. Π. χ. ο Τσόμσκυ στην πατρίδα του είναι εναλλακτικός. Στην Ελλάδα, με τον αντι-αμερικανισμό στο 85%, είναι mainstream.

Όπου λοιπόν πρέπει να σημειώσουμε ότι για τον ορισμό ενός εναλλακτικού χρειάζονται δύο στοιχεία α) οι δικές του θέσεις και β) η κυρίαρχη ιδεολογία στον χώρο του.

Άλλο στοιχείο: μπορεί κάποιος να αμφισβητεί μία κυρίαρχη ιδεολογία στο όνομα μιας άλλης. Π. χ. ένας φανατικός Χριστιανός πάστορας στις ΗΠΑ ο οποίος αντιτίθεται στον πόλεμο του Ιράκ. Είναι mainstream όσον αφορά τον Χριστιανισμό και αντιρρησίας ως προς τον πόλεμο.

Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο να ορίσεις τον εναλλακτικό. Ιδιαίτερα που, σαν ελεύθερος άνθρωπος, θα έχει διαφορετικές απόψεις σε πολλά θέματα. Στην Ελλάδα ο Στέφανος Μάνος (κι ας είναι ένας ευκατάστατος αστός) είναι πιο εναλλακτικός από έναν τυπικό Αριστερό που διαδηλώνει κόντρα στους Αμερικάνους και την παγκοσμιοποίηση. Ο τελευταίος εκφράζει (έστω και έντονα) πλειοψηφικές θέσεις.

Γράφω όλα αυτά με αφορμή ένα αφιέρωμα του περιοδικού «Ζενίθ» (τεύχος 12, Δεκέμβριος 2006) στο θέμα: «Η Άλλη Ελλάδα – ποιοι είναι οι Εναλλακτικοί Έλληνες που αντιστέκονται δημιουργικά;». Στο κείμενο του αφιερώματος ο εκδότης του περιοδικού Γιώργος Στάμκος γράφει, ανάμεσα σε πολλά άλλα και τα εξής:

«Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κάνω μια απαραίτητη διευκρίνιση: Εναλλακτικός δεν σημαίνει, απλά να φοράς μπλουζάκια με τον Τσε Γκεβάρα,
να καπνίζεις «χόρτο», να ακούς ψαγμένη ροκ ή alternative μουσική, να διαβάζεις Adbusters, να αγοράζεις βιολογικά φρούτα και να πετάς τις εφημερίδες σου στους κάδους ανακύκλωσης χαρτιού, να έχεις μια «χαλαρή» και ελευθεριάζουσα συμπεριφορά, οικολογικές ευαισθησίες, να δηλώνεις αντί Μπουσικός, να διαδηλώνεις κατά της παγκοσμιοποίησης και του πολέμου στο Ιράκ, να είσαι υπέρ του γάμου μεταξύ των gay, υπέρ των δικαιωμάτων των μεταναστών και των μειονοτήτων, και να έχεις «άποψη» για τα διεθνή ζητήματα. Όλα τα προηγούμενα θα μπορούσαν κάλλιστα να χαρακτηρίζουν έναν δήθεν Αριστερό, όχι όμως κι έναν εναλλακτικό. Εναλλακτικός σημαίνει πάνω απ' όλα να είσαι ο Εαυτός σου, να αφουγκράζεσαι τις εσωτερικές φωνές της συνείδησής σου, να σκέφτεσαι ελεύθερα και να πράττεις υπεύθυνα έξω από το «κυρίαρχο ρεύμα» (mainstream). Σημαίνει να αμφιβάλλεις και να προτείνεις ταυτόχρονα. Να επαναστατείς και να συναινείς εκεί όπου υπάρχει θετικό αποτέλεσμα. Να καταστρέφεις το παλιό αλλά και να δημιουργείς το νέο. Να κόβεις ένα δένδρο αλλά και να φυτεύεις ένα άλλο. Να μην χτίζεις την ταυτότητά σου πάνω οε μια άρνηση, αλλά να είσαι θετικός εκεί που χρειάζεται».

Δεν χρειάζεται να πω ότι συμφωνώ με αυτή την άποψη – ιδιαίτερα με την τελευταία της φράση. Γιατί είναι πολύ εύκολο (και πάει πολύ με τον μεσογειακό μας χαρακτήρα) να εκφράζουμε αντιρρήσεις και αμφιβολίες για όλους και όλα. Όμως εναλλακτικός δεν είναι ο αντιρρησίας. Η ίδια η λέξη λέει πως είναι αυτός που θέτει κάτι διαφορετικό στην θέση του κυρίαρχου – εναλλάσσει κάτι με κάτι άλλο.

Έπεται …δημοψήφισμα. Γράφει το περιοδικό:

«Αυτοί είναι, σύμφωνα με τη συντακτική ομάδα του ΖΕΝΙΘ και με βάση τα αποτελέσματα της σχετικής ψηφοφορίας των χρηστών του διαδικτυακού τόπου www.antidogma.gr οι πιο εναλλακτικοί Έλληνες (η κατάταξη τους είναι με βάση τις ψήφους που απέσπασαν):

1. Νίκος Δήμου
2.Τζίμης Πανούσης
3. Κλεάνθης Γρίβας
4. Γιάννης Αγγελάκας
5. Μάνος Δανέζης και Στράτος Θεοδοσίου
6. Παναγιώτης Χατζηστεφάνου
7. Στέλιος Κούλογλου
8. Αντώνης Κανάκης
9. Αλέξης Τσίπρας
10. Γρηγόρης Βαλλιανάτος
11. Μίμης Ανδρουλάκης
12. Μανώλης Ρασούλης
13. Αντώνης Καφετζόπουλος
14. Σώτη Τριαντάφυλλου
15. Λιάνα Κανέλλη
16. Χρήστος Χωμενίδης
17. Διονύσης Σαββόπουλος
18. Γιώργος Γραμματικάκης
19. Γιάννης Μπουτάρης
20. Λένα Πλάτωνος
21. Κώστας Ζουράρις
22. Θέμος Αναστασιάδης».

Δεν θα σχολιάσω για ευνόητους λόγους τον κατάλογο, ούτε τα καλά λόγια που γράφει για μένα ο συγγραφέας του άρθρου. Αν δεν γνωρίζετε τους Μάνο Δανέζη και Στράτο Θεοδοσίου (η εκπομπή τους είναι στην ΕΤ3) να πω ότι είναι αστροφυσικοί και κάνουν μία εξαίρετη δουλειά στην προώθηση όχι μόνο γνώσεων αλλά και της επιστημονικής μεθόδου.

Ο συγγραφέας του άρθρου αναφέρει και πολλά άλλα ονόματα που δεν καταγράφηκαν (να διευκρινίσω εδώ ότι δεν είχα ιδέα για την ψηφοφορία ούτε τον δικτυακό τόπο γνώριζα – τον είδα κατόπιν εορτής). Μερικά από τα ονόματα αυτά είναι κατά τη γνώμη μου πιο αξιόλογα από εκείνα του καταλόγου. Σταχυολογώ: Δημοσθένης Κούρτοβικ, Πάνος Κουτρουμπούσης, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Μιχάλης Τρεμόπουλος, Δημήτρης Πουλικάκος, Τεο Ρόμβος, Θανάσης Τριαρίδης, Σωτηρία Λεονάρδου, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Αντουανέτα Αγγελίδου, Κωνσταντίνος Τζούμας, Στάθης Τσαγκαρουσιάνος, Ιεροκλής Μιχαηλίδης, Ριχάρδος Σωμερίτης, Τάκης Μίχας, Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης, Διονύσης Γουσέτης, Χάρυ Κλυν, Νίκος Νικολαΐδης, Γιάννης Υφαντής, Σωκράτης Μάλαμας… Εγώ θα πρόσθετα και τους Πάσχο Μανδραβέλη, Παναγιώτη Δημητρά, Γιώργο Νακρατζά, Μάνο Στεφανίδη και Γιώργο Τσιάκαλο. Και σίγουρα ξεχνάω πολλούς.

Μία καταληκτική παρατήρηση: όπως όλα τα «σουξέ» (που λέει κι ο Διονύσης Σαββόπουλος) η θέση μου στην κορυφή του καταλόγου μάλλον οφείλεται σε συγκυρία ή παρεξήγηση. Προσωπικά δεν νιώθω εναλλακτικός…