Τζίτζικα έπαινος

Γράφει ο Τάκης Αλεβαντής

Με κούφαναν τα τζιτζίκια φέτος. Για πρώτη φορά έστησα αυτί και τα αφουγκράστηκα. Στιγμές, στιγμές έμοιαζαν να τσιρίζουν όλο και πιο δυνατά. Άλλες στιγμές λες και κουράζονταν κι έπαιρναν να ξαποσταίνουν. Ακούγονταν τότε μερικά μόνο με κουρασμένες φωνές αλλά σε λίγο η χορωδία ξανάρχιζε.

Τραγουδήστε και χαρείτε, σκέφτηκα. Αυτό μόνο ξέρετε να κάνετε. Κάθε καλοκαίρι μας παίρνετε τ’ αυτιά αλλά το χειμώνα, θα τρέχετε να ζητάτε κανένα σπόρο από τα μυρμήγκια, που συνεχίζουν να εργάζονται υπομονετικά κι αθόρυβα όλο το καλοκαίρι.

Όμως το βράδυ που πήγα για ύπνο, η παραπάνω εικόνα μου φάνηκε κάπως απλοϊκή. Είναι δυνατόν, αναρωτήθηκα, τα τζιτζίκια να ζουν μόνο ένα καλοκαίρι κάθε φορά; Και μόνο για το τραγούδι; Έτσι όταν γύρισα στη βάση μου έκανα μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο. Κι έπεσα από τα σύννεφα. Αν κάποιος αξίζει το θαυμασμό μας φίλοι μου αυτός είναι ο τζίτζικας κι όχι ο μέρμηγκας. Ο Αίσωπος (κι ο Lafontaine που τον αντέγραψε) απλώς έκαναν προπαγάνδα.

Σύμφωνα με τους ειδικούς λοιπόν, ο τζίτζικας που ακούμε να τραγουδά το καλοκαίρι, προήλθε από τη μεταμόρφωση μιας προνύμφης ηλικίας ενός ως έξη ετών. Βέβαια οι αμερικάνοι τζίτζικες μπορεί να ζήσουν μέχρι και 17 χρόνια, αλλά οι Αμερικάνοι πάντα υπερέβαλλαν σε όλα. Η ένταση του τραγουδιού του μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 160 db, όσο περίπου είναι ο θόρυβος δίπλα σε ένα κινητήρα αεροπλάνου σε λειτουργία! Κάθε είδος τζιτζικιού διαθέτει τρεις τουλάχιστον μελωδίες, αλλά η κυριότερη είναι το ερωτικό κάλεσμα του αρσενικού προς το θηλυκό. Ενός αρσενικού, που είναι στην πραγματικότητα κουφό και διαθέτει ένα σύστημα «τύμπανων» (τα οποία πάλλονται 300 ως 900 φορές το λεπτό) καθώς και ευρείς θαλάμους (αντηχεία). Το σύστημα επηρεάζεται από την υγρασία του αέρα – εξ ου και οι παράξενες διακοπές το πρωί και το βράδυ.

Αντίθετα το θηλυκό δεν διαθέτει τέτοιο σύστημα παραγωγής ήχων κι έτσι παραμένει σιωπηλό. Αφουγκράζεται όμως, σμίγει με το αρσενικό που τραγουδά καλύτερα και τελικά εναποθέτει τα αυγά της σε κάποιο ξερό κλαδί το οποίο τρυπά ειδικά για την περίσταση. Τον Οκτώβριο θα βγουν οι νύμφες και θ’ αρχίσουν να σκάβουν το έδαφος για να βρουν ρίζες να ρουφήξουν. Μέχρι να βγουν στην επιφάνεια ύστερα από μερικά χρόνια και να μεταμορφωθούν σε τζίτζικες και να ξαναρχίσουν τον κύκλο.

Ο τζίτζικας τρέφεται βυθίζοντας μια κεραία στο κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται και από εκεί απομυζά το χυμό. Γύρω του συγκεντρώνονται διάφορα έντομα κυρίως πεινασμένα μυρμήγκια (για φαντάσου!), που προσπαθούν να υποκλέψουν καμιά γουλιά χυμό. Όταν αυτό γίνει πολύ ενοχλητικό, ο τζίτζικάς μας, αλλάζει θέση πετώντας, αφού κατουρήσει στην κυριολεξία τους ενοχλητικούς!




Η ιεραρχικά οργανωμένη κοινωνία των μυρμηγκιών είναι καλύτερα γνωστή. Όλοι γνωρίζουν για τις δαιδαλώδεις, οργανωμένες φωλιές με την γόνιμη βασίλισσα, τις στείρες εργάτριες και πολεμίστριες και τους αρσενικούς κηφήνες. Η εξειδίκευση της εργασίας, η εκμετάλλευση μελιτοφόρων ειδών, οι πόλεμοι με τις γειτονικές φωλιές είναι θέματα που συγκινούν τους θεωρητικούς όλων των «αριστοκρατικών» καθεστώτων. Χιλιάδες εξειδικευμένα και εκλαϊκευμένα βιβλία και ιστοσελίδες είναι αφιερωμένα στην Μυρμηγκολογία. Δεν θα επεκταθώ λοιπόν – παρά μόνο προτείνοντας την ανάγνωση των υπέροχων βιβλίων του Bernard Werber (http://www.bernardwerber.com/) του οποίου «H επανάσταση των μυρμηγκιών» κυκλοφορεί και στα ελληνικά.

Μονάχος του λοιπόν ο τζίτζικας. Σκάβει για χρόνια τη γη για να τραφεί χωρίς την κοινωνική προστασία μιας οργανωμένης φωλιάς να τον υποστηρίζει. Κι όταν βγει στη σύνταξη, ή αν θέλετε, όταν πάει διακοπές, ύστερα από χρόνια σκληρής δουλειάς στα έγκατα της γης, αρχίζει να τραγουδά με όλη του τη δύναμη για τέσσερις-πέντε εβδομάδες. Μέχρι που να ζευγαρώσει – αλήθεια πόση ώρα κρατά η ηδονή του; – και μετά να πέσει στο έδαφος όπου πεθαίνει εξαντλημένος.

Και ενώ τραγουδά, υποφέρει κι από την εκμετάλλευση των άλλων χωρίς πάλι να έχει οργανωμένο στρατό ούτε και θανατηφόρο κεντρί για να προστατευθεί. Απλώς θ’ αλλάξει θέση κατουρώντας τους ενοχλητικούς εκμεταλλευτές του. Και θα συνεχίσει να τραγουδά, καλώντας την όμορφη τζιτζικίνα και σημαδεύοντας ηχητικά τα καλοκαίρια μας, αυτός ο μοναχικός, αναρχικός και επίμονος τροβαδούρος του καλοκαιριού, αυτός ο παρεξηγημένος ήρωας. Σ’ αυτόν λοιπόν είναι αφιερωμένες οι λίγες παρακάτω επαινετικές λέξεις.

Αναρχικέ μου τζίτζικα
Τραγούδα όλη μέρα
Ελεύθερος κι αγέρωχος
Τ’ αξίζεις πέρα ως πέρα

Μόνος για χρόνια έζησες
Με θάρρος και με πείσμα
Χωρίς καμιά βασίλισσα
Ή μπάτσους, ή κηφήνες
Αλλά και που μεγάλωσες
Και βγήκες στο κουρμπέτι
Μόνος και πάλι φωνακλάς
Ωραίος κι ερωτιάρης

Τον Αίσωπο παράτησε
Ξέχνα τον Λαφοντένο
Το σύστημά τους ύμνησαν
Τους δούλους, τους παρίες
Ενώ εσύ τους φώναζες
«Ήρθε το καλοκαίρι!»

Τι κι αν μυρμήγκια έρχονται
Το νέκταρ να σου κλέψουν
Κατούρα τους λεβέντη μου
Είναι εργάτες, δούλοι.
Δεν θα σε καταλάβουνε
Όσο κι αν τους φωνάξεις
«Ήρθε το καλοκαίρι!
Ήρθε η ώρα της χαράς!»

Ξεφώνισε, τραγούδησε,
Με όλη την καρδιά σου
Ψάλλε τον ύμνο στη ζωή
Την όμορφη, τη δύσκολη
Και άτυχη, και λίγη
Μην κουραστείς να μας το λες
«Ήρθε το καλοκαίρι!
Ήρθε η ώρα της χαράς!
Η ώρα της αγάπης!»

Στοιχεία από την Πάπυρος-Larousse-Britannica, τις ιστοσελίδες του Roger Coudrey (http://www.chez.com/rogercoudrey/france.html) και το http://www.myrmecology.info/portal.