Madame!

Gisèle Vivier
1915 - 1999

Όσοι δεν είχαν την τύχη να γνωρίσουν την Ζιζέλ Βιβιέ δυσκολεύονται να πιστέψουν πως υπήρξε ποτέ τέτοιος άνθρωπος.

Κι όσο περνάνε τα χρόνια δυσκολεύομαι κι εγώ να το πιστέψω. Μόνον όταν μιλάω με μαθητές της και με ανθρώπους που την γνώριζαν καλά, σιγουρεύομαι πως δεν εξωραΐζω, δεν εξιδανικεύω, δεν υπερβάλλω.

Ούτε μία αρνητική κουβέντα. Πόσες φορές έχετε συναντήσει άνθρωπο για τον οποίο να μην ακουστεί ένα κακό; Ακόμα και τα ελαττώματά της ήταν αρετές. Π. χ. ήταν σπάταλη – αλλά όχι για τον εαυτό της. Άρα, ήταν γενναιόδωρη.

Στα παραμύθια οι Μοίρες περιστοιχίζουν την κούνια του νεογέννητου για να το μοιράνουν. Του δίνουν χαρίσματα και ελαττώματα.

Ε, στην γέννηση της Ζιζέλ, η Μοίρα των ελαττωμάτων απουσίαζε. Έτσι της δόθηκαν μόνο χαρίσματα. Πολλά. Ήταν και οι Μοίρες εκείνη την μέρα, γενναιόδωρες.

Όμορφη (θα έλεγα πεντάμορφη), ευφυέστατη, καλλιεργημένη, έντιμη, ευγενής, γλυκύτατη, σεμνή, δυνατή. Και πάνω από όλα καλή. Με μία πηγαία καλοσύνη που την έκανε να δίνει και να δίνεται χωρίς όριο.

Ναι, στο ισοζύγιο πληρωμών της ζωής, εκείνη είχε τεράστιο περίσσευμα.

Υπάρχουν πολλές εκατοντάδες Έλληνες σήμερα που θεωρούν την Ζιζέλ ως τον σημαντικότερο άνθρωπο που πέρασε από την ζωή τους. (Ανάμεσά τους κι εγώ). Άνθρωποι που της οφείλουν το «ευ ζην» αλλά και το ευ σκέπτεσθαι και αισθάνεσθαι. Γέννησε τρία παιδιά, αλλά έπλασε πολύ περισσότερα.

Προσπαθώ να περιγράψω αυτήν την γυναίκα και νιώθω τα εκφραστικά μου μέσα τελείως ανεπαρκή. Αισθάνομαι πλήρη αδυναμία να μεταδώσω την αίγλη της – αυτό που κάποια από τις μαθήτριές της ονομάζει «το φως».

Πραγματικά, έλαμπε, φώτιζε, ακτινοβολούσε. Έμπαινε σε ένα δωμάτιο, σε μία αίθουσα διδασκαλίας και ήταν σαν να άναψαν προβολείς.

Και ταυτόχρονα ήταν φοβερά διακριτική και σεμνή. Παρά τα χαρίσματά της, δεν είχε ίχνος έπαρσης. Αν διάβαζε αυτά που γράφω θα μου ζητούσε αμέσως να τα σκίσω.

Σε κατοπινά χρόνια, μου χάρισε μία φωτογραφία ταυτότητας που την έδειχνε όπως ήταν όταν την γνώρισα. Πίσω της είχε γράψει: «στον αγαπημένο μου μαθητή». Θεωρώ αυτή την φράση ως την πιο αξιόλογη διάκριση που κέρδισα στην ζωή μου.

Ο επίσημος τίτλος της ήταν «καθηγήτρια Γαλλικής». Τόσα λόγια για μία «Γαλλικού»; Όμως ο Ευάγγελος Μουτσόπουλος την ονομάζει «Διοτίμα». Κάτι ξέρει παραπάνω ο φιλόσοφος. Ήταν ιέρεια που μύησε πολλούς στην σκέψη, την ζωή και την τέχνη.
________________________________________________

Η ιστορία των Βιβιέ στην Ελλάδα αρχίζει το 1912, όταν ο François Ferdinand Vivier γεννημένος το 1890 στο Nancy κερδίζει (ως ζωγράφος) ένα ταξίδι στην Ελλάδα, στην οποία και παραμένει.

Ο Βιβιέ είναι πτυχιούχος (licenciè es lettres) της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Στο πτυχίο του που εκδόθηκε στις 10.8.1909 αναφέρεται ότι έχει σπουδάσει σύγχρονη ιστορία, λογική, φιλοσοφία, γεωγραφία και ξένη λογοτεχνία. Αλλά παράλληλα είναι ερασιτέχνης ζωγράφος και μία διάκριση σε αυτόν τον τομέα τον φέρνει στην Ελλάδα. Εκεί κάποια στιγμή συναντά την Eva Dedoyard. Η συνάντηση της Εύας με τον Φερδινάνδο καταλήγει σε γάμο που γίνεται στις 23 Μαΐου του 1914. Ένα χρόνο αργότερα (9. 4., γενέθλια του Baudelaire) γεννιέται η Ζιζέλ και έντεκα χρόνια μετά, ο Ζεράρ (πέθανε σαράντα ημέρες μετά την αδελφή του).

Ο πατέρας Βιβιέ εργάζεται ως καθηγητής Γαλλικών στην σχολή Μακρή – γνωστό σχολείο της Αθηναϊκής ελίτ – και έχει μαθητές τους γόνους της υψηλής κοινωνίας. Πολλοί από αυτούς διέπρεψαν στην πολιτική, την διπλωματία και τις τέχνες. Πέθανε νέος, το 1945, από καρκίνο της γλώσσας. Έγραψε πάνω από 12 βιβλία – εξέδωσε ένα Λεξικό της Γαλλικής Αργκό, ένα Εγχειρίδιο Προφοράς της Γαλλικής και ένα βιβλίο Ψυχολογίας. Το χόμπι της ζωγραφικής το άσκησε σε όλη του τη ζωή με πάθος – και όπως λένε όσοι έχουν δει έργα του – με άριστα αποτελέσματα.

Η Ζιζέλ Βιβιέ μεγαλώνει στην Αθήνα του μεσοπολέμου. Οι φωτογραφίες την δείχνουν χαρούμενη και ξένοιαστη. Το 1932 περνάει το πρώτο μέρος του Baccalaureat και το 1933 το δεύτερο (με ειδίκευση στην φιλοσοφία). Ακολουθούν τετραετείς σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστήμιου Αθηνών και το 1938 παίρνει πτυχίο καθηγήτριας Γαλλικής. Διορίζεται το 1938 καθηγήτρια Γαλλικής στην δημόσια εκπαίδευση αλλά συνεχίζει τις σπουδές της ακόμα και σε μεγάλη ηλικία. Έτσι το 1963 παίρνει το πτυχίο Γενικών Φιλολογικών Σπουδών (Propédeutique) του Πανεπιστημίου των Παρισίων και το 1963 το πτυχίο (Licence es Lettres) του ίδιου Πανεπιστημίου.

Παράλληλα είχε πάρει πτυχίο ξεναγού – αν και ουδέποτε ξενάγησε άλλους πλην των μαθητών της σε εκπαιδευτικές εκδρομές.

Στο μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας της υπηρέτησε στο Β’ Γυμνάσιο Θηλέων της Αθήνας, το γνωστό ως «Μαράσλειο».

Εξαναγκάζεται σε παραίτηση από την Χούντα το 1971 και επανέρχεται με ειδική απόφαση το 1975 για να συμπληρώσει την 35ετία. Διατηρεί «επί τιμή» τον τίτλο του βοηθού Γυμνασιάρχου που κατείχε. Ήταν συγγραφέας, μαζί με τον μαθητή της Παύλο Σκαρπέτη του βραβευμένου βιβλίου «Μέθοδος της Γαλλικής Γλώσσης» που από το 1961 ήταν το εγκεκριμένο βιβλίο για την Α’ τάξη του Εξαταξίου Γυμνασίου.

Εκτός από την σταδιοδρομία της στην Δημόσια Εκπαίδευση, δίδαξε στο Γαλλικό Ινστιτούτο αλλά κυρίως έδινε ιδιωτικά μαθήματα και οργάνωνε γκρουπ προετοιμασίας για το Baccalaureat. Από το 1967 ως το 1969 δίδαξε κατ’ απόσπαση, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών – τμήμα Γαλλικών Σπουδών. Δεκάδες μαθητές και μαθήτριές της διδάσκουν σήμερα Γαλλικά στην Ελλάδα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Ζιζέλ Βιβιέ, μόνη της έκανε περισσότερα για την διάδοση της Γαλλικής γλώσσας και κουλτούρας στην Ελλάδα από ότι πολλά κρατικά ή άλλα ιδρύματα. Φυσικά η προσφορά της αυτή δεν αναγνωρίστηκε ποτέ επίσημα – ούτε η ίδια τιμήθηκε από αυτούς που θα ήταν τιμή τους να την τιμήσουν.

Η ιδιωτική ζωή της Ζιζέλ Βιβιέ θα μπορούσε να προέρχεται από την μυθοπλαστική φαντασία του (αγαπημένου της) Μπαλζάκ. Νεαρή αμαζόνα, έκθαμβης καλλονής, πρωταγωνιστεί στις κοσμικές στήλες της εποχής. Φωτογραφίες της με τουαλέτα σε γκρουπ κοσμικών δεσποινίδων ή με στολή ιππασίας σε εκδηλώσεις ιππικών αγώνων, αφθονούν στις εφημερίδες της εποχής. Ο Φωκίων Δημητριάδης φιλοτεχνεί το σκίτσο της για την κοσμική στήλη (μόνο που ο συντάκτης της λεζάντας δεν άκουσε καλά το όνομά της και γράφει: «Η δεσποινίς Διδιέ»). Είκοσι δύο χρόνων, η νεαρή Ζιζέλ ερωτεύεται τον πρωταθλητή της ιππασίας υπίλαρχο Γεώργιο Κανελλάκη. Παντρεύονται το 1938. Ο Κανελλάκης ανήκει στο περιβάλλον του τότε διαδόχου Παύλου. Ανδραγαθεί μαχόμενος στην Αλβανία, αποδρά το 43 για την Μέση Ανατολή, και επιστρέφει μαζί με την Βασιλική Οικογένεια. Μετά τον θάνατο του Γεωργίου Β’ ο Κανελλάκης, αντισυνταγματάρχης, γίνεται γραμματέας του Βασιλέως Παύλου. Η Ζιζέλ Βιβιέ ανήκει τώρα στην υψηλή κοινωνία της χώρας, στους πιο κλειστούς και ευνοημένους κύκλους – τους ανακτορικούς. Ένα παραμύθι με βασιλιάδες, πρίγκιπες και κακό τέλος.

Ο γάμος φέρνει τρεις γιους (1939 Παύλος, 1942 Παναγιώτης και 1946 Βασίλης – χαϊδευτικά Φρέντυ) αλλά και μεγάλη δυστυχία και ασυνεννοησία. Στο τέλος της δεκαετίας του 40 ξεκινάει μια μακριά και επώδυνη διαδικασία χωρισμού. Με τα «μέσα» που διαθέτει ο Κανελλάκης καταφέρνει να της στερήσει τα παιδιά της – τα οποία καταλήγουν εσωτερικά στο «Βασιλικό» εκπαιδευτήριο των Αναβρύτων. Τα βλέπει κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο. Είναι χαρακτηριστικό ότι αργότερα η Ζιζέλ δεν μιλούσε καθόλου για το γάμο της και δεν υπάρχουν πουθενά στα χαρτιά της στοιχεία ή ενθυμήματα από αυτόν.

Έτσι, από τα σαλόνια των ανακτόρων και του Ιππικού Ομίλου, η Ζιζέλ Βιβιέ γίνεται μία σκληρά εργαζόμενη γυναίκα. Το πρωί διδάσκει στο σχολείο - το απόγευμα και βράδυ (συχνά μέχρι τις εννέα ή και δέκα) ιδιαίτερα και Cours. Μόνο τα καλοκαίρια ξεκουράζεται για λίγο χρόνο – συνήθως στο Τολό.

Το 1957 υφίσταται εγχείρηση νεφρεκτομής – αφαιρείται ο ένας νεφρός. Η φυλάκιση του γιου της Παναγιώτη το 1973 (έμεινε στην απομόνωση του ΕΑΤ-ΕΣΑ 147 ημέρες – αφηγήθηκε τα βασανιστήρια που υπέστη στον «Ταχυδρόμο» το 1975 και σε βιβλίο) της κόστισε τρομερά. Μετά το 1991 η υγεία της κλονίζεται και περνάει αρκετά δύσκολες στιγμές – με διαλείμματα ανάκαμψης. Δεν έχασε ποτέ το χιούμορ της – μόνο που τα τελευταία χρόνια είχε γίνει πικρό και μαύρο. Πεθαίνει στις 9. 2. 1999.

Στην κηδεία της συναντιούνται μαθητές της από πέντε δεκαετίες… αυτοί που την είχαν γνωρίσει ηλικιωμένη και σοφή κι αυτοί που την συνάντησαν νέα και όμορφη (αλλά όχι λιγότερο σοφή). Είναι χαρακτηριστικό ότι ήρθαν άνθρωποι που είχαν να την δουν τριάντα και σαράντα χρόνια – επειδή όλον αυτό τον καιρό την κουβαλούσαν μέσα τους.


Το βιβλίο Madame! (Opera) εξαντλήθηκε αμέσως. Στο εξώφυλλο πίνακας του Περ. Βυζάντιου απεικονίζει την μικρή Gisele με την θεία της.