O Μικρός μου Βούδας

Έχω ένα μικρο γλυπτό Βούδα - οκτώ πόντους σοφία. Είναι πιο γέρος κι από μένα – 200 χρόνων. Σκαλισμένος σε ελεφαντόδοντο από έναν ανώνυμο τεχνίτη στην παράδοση του «γελαστού Βούδα».

Με ακολουθεί παντού, εδώ και σαράντα χρόνια.

Δεν είναι βέβαια ο πραγματικός Βούδας. Εκείνος ήταν Ινδός, ασκητής, αδύνατος και ηλιοκαμένος. Ετούτος είναι Κινέζος, ασπρουλός, παχουλός και με ευτυχισμένη στρογγυλή κοιλίτσα.

Ο πραγματικός Βούδας δεν θα χαιρόταν αν τον έβλεπε. Είχε απαγορεύσει να φτιάχνουν απεικονίσεις του. Πεντακόσια χρόνια κράτησε η απαγόρευση. Την αγνόησαν κάτι Έλληνες που είχαν φτάσει στην Ινδία, στην Γανδαρίδα (Gandhara). Ο πρώτος λαξευμένος Βούδας είχε τα χαρακτηριστικά του Απόλλωνα. Έχω γράψει ένα βιβλίο γι αυτό.

Ο Βούδας δεν ήταν θεός, ούτε προφήτης. Δεν είχε δόγμα, ούτε αλήθειες εξ αποκαλύψεως. Ήθελε μόνο να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν την οδύνη της ύπαρξης.

Όταν τον ρώτησαν για τους Θεούς είπε την εξής παραβολή: Ένας άνθρωπος πληγώνεται στη μάχη από βέλος. Τι πρέπει να κάνουμε; Να συζητήσουμε από πού ήρθε το βέλος, ποιος το έστειλε, τι είδους βέλος είναι; Ή να προσπαθήσουμε να βγάλουμε το βέλος και να γιατρέψουμε την πληγή;

Όταν τον ρώτησαν για την διδασκαλία του, είπε άλλη παραβολή: Ένας οδοιπόρος φτάνει σε ένα φουσκωμένο ποτάμι. Πρέπει να περάσει απέναντι. Με πολύ κόπο φτιάχνει μία σχεδία. Περνάει και μετά αναρωτιέται: - Τι να την κάνω την σχεδία; Τόσο κόπο έκανα να την φτιάξω! Την παίρνει στην πλάτη του και συνεχίζει τον δρόμο του. Πράττει σωστά; Όχι βέβαια. Αφού έκανε την δουλειά της, η σχεδία είναι περιττή. Έτσι και οι διδασκαλίες – όταν φτάσετε στο τέρμα, πετάξτε τις.

Η εξίσωση του Βούδα είναι απλή. Ο πόνος προέρχεται από την προσκόλλησή μας στα πράγματα, από την επιθυμία μας για αυτά, από τον εαυτό μας που επιθυμεί και προσκολλάται. Αν πολεμήσουμε την επιθυμία, αν δημιουργήσουμε απόσταση, αν εκμηδενίσουμε το Εγώ που επιθυμεί – θα πάψουμε να πονάμε.

Σωστή η σκέψη, δύσκολη και συχνά απάνθρωπη η πραγματοποίησή της. Για να μην πονέσεις το χαμό ενός αγαπημένου – πρέπει να μην τον αγαπάς. Να μη δένεσαι με πρόσωπα (και, πολύ περισσότερο, με πράγματα). Με τον διαλογισμό να εξαφανίσεις το Εγώ και να γίνεις ένα με όλο το Σύμπαν. Το μόνο αίσθημα που επιτρέπεται να νιώθεις είναι μία γενική συμπόνια και συμπάθεια προς όλους και όλα.

Σαράντα τόσα χρόνια μελετάω τον Βουδισμό σε όλες του τις μορφές. Πριν από τριάντα χρόνια είχα ιδρύσει την Ελληνική Βουδιστική Εταιρία – ήμουν και ο πρώτος της πρόεδρος. Εκτός από ένα ειδικό βιβλίο (Ο Έλληνας Βούδας) θα βρείτε αναφορές και βουδιστικά κείμενα σε πολλά βιβλία μου. Την ιστορία των Βουδιστικών μου αναζητήσεων έχω αφηγηθεί στους «Δρόμους». Εκεί έγραψα και για τον Δαλάι Λάμα:

Μια από τις ωραιότερες στιγμές μου ήταν η συνάντηση με τον Δαλάι Λάμα κατά την πρώτη επίσκεψή του στην Ελλάδα. Έδωσα ένα γεύμα προς τιμήν του, Κυριακή μεσημέρι, στο σπίτι της Εκάλης. Ήρθε χαμογελαστός και αθόρυβος, μαζί με τους λάμα του. Το πρώτο που έκανε, μετά τα καλωσορίσματα, ήταν να κατευθυνθεί προς ένα μεγάλο τραπέζι γεμάτο μικρά επιτραπέζια παιχνίδια και να αρχίσει να παίζει. Μία κυρία αδημονούσε: «Η Αγιότης σας δεν θα μας πει κάτι σοφό;» ρώτησε ανόητα. «Τίποτα δεν είναι πιο σοφό από το παιχνίδι» είπε εκείνος, κλείνοντας μου το μάτι.

Μετά το φαγητό καθίσαμε στον κήπο. Σιγά-σιγά οι πολλοί έφυγαν και η συζήτηση άναψε. Ήταν πολύ πιο ενημερωμένος επάνω στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, από ότι εμείς στην ινδική. Οι ερωτήσεις του συχνά μας έβαζαν σε δύσκολη θέση. Αλλά – αυτό ήταν το σημαντικό – η παρουσία του και ο λόγος του είχαν πάντα μία ανάλαφρη χάρη. Τίποτα το πομπώδες ή το βαρύγδουπο. Η χαρωπή γνώση θα έλεγα, παραφράζοντας τον Nietzsche. Μείναμε συζητώντας ως που έπεσε η νύχτα.